درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: خلاصه جریان استصحاب احکام وضعیه

ادامه خلاصه مهم مطالبی که در بحث جریان استصحاب در احکام وضعیه بیان شد.

8: مرحوم میلانی می فرمودند: احکام وضعیه از :

الف: اعتبارات ذهنیه مثل کلیت و جنسیت نیستند.

ب: و از اعتباراتی که از نفس شی انتزاع می شوند مثل امکان نیستند.

ج: و از امورات واقعیه ای که در خارج وجود دارند و نظر شارع طریق و راه و نشان دهنده آنها است مثل مقولات جوهر و عرض نیستند.

د: و از واقعیاتی که فعلیتشان به انتزاعشان است مثل فوقیت و تحتیت از این ها هم نیستند.

بلکه احکام وضعیه مخترعات نفسانیه هستند که نفس آنها را اختراع می کند و شارع مقدس و یا عرف اعتبارشان می کنند.01/09/99

9: با عروض عارض بر معروض، معروض تغییر می کند مثل سیاهی و دیوار یعنی وقتی سیاهی بر او عارض شد قهرا این دیوار شکل و رنگش تغییر می کند ولی حکم وضعی محل خودش را تغییر نمی دهد یعنی قبل از آن که به عنوان مثال شخصی مالک بشود و ملکیت برای او حاصل بشود به هر کیفیتی که بود بعد حصول ملکیت برای آن شخص آن همان شخص است و تغییر ظاهری در او پیدا نخواهد شد.02/09/99

10: احکام تکلیفیه منشاء انتزاع احکام وضعیه نیستند بخاطر اینکه قبلا گفته شد که معیار در انتزاع شی از شی دیگر این است که مشتقات از مشتقاتی آن شی بر آن منشاء انتزاع حمل بشود و احکام وضعیه نسبت به احکام تکلیفیه این چنین نیستند یعنی بر فرض اینکه ملکیتی برای کسی هست حکم تکلیفی او، اباحه تصرف بود و مشتق این ملکیت که مالک باشد بر این حکم تکلیفی که اباحه باشد حمل نمی شود پس معیار انتزاع در بین حکم تکلیفی با حکم وضعی نیست. 02/09/99

و این حکم تکلیفی مصحح انتزاع برای حکم وضعی نیست (که بگوییم که حکم تکلیفی باعث می شود که حکم وضعی از غیر این حکم تکلیفی انتزاع بشود) بخاطر تفکیکی که بین این دو (یعنی حکم تکلیفی با این حکم وضعی پیدا می شود یعنی گاهی است که حکم تکلیفی نیست و حکم وضعی هست ) پس معلوم می شود که مصحح انتزاع حکم وضعی حکم تکلیفی نیست و الا در جای که حکم تکلیفی نیست باید حکم وضعی نباشد و حال اینکه در بعضی موارد اینچنین است مثل بچه صغیر مالک است و حال اینکه مکلف به امور تکلیفی نیست.

مصحح امر انتزاعی دائما دائر مدار خصوصیتی است که از آن خصوصیت حکم وضعی انتزاع می شود و سرش این است که قبلا اشاره شد که امر انتزاعی لبا (حقیقة) همین خصوصیت است.03/09/99

11: مرحوم میلانی می فرمودند فرق بین وجود ذهنی و امر اعتباری (با اینکه هر دو در ذهن و اختراع می شود ) این است وجود ذهنی کیفی نفسانی است و از صفات نفسانی است ولی امر اعتبار در خارج نفس آن را اعتبار می کند مثل زیدی که در خارج است اسد اعتبار می شود و آنچه در ذهن اعتبار شده ، با لفظ ایجاد می شود. 03/09/99

12: مرحوم شیخ در رسائل فرمودند مقصود از تکلیفی که منشاء انتزاع حکم وضعی است حکم منجز در حال تحقق این امر انتزاعی نیست بلکه منظور ، مطلق حکم تکلیفی است چه بالفعل منجز باشد و چه بعدا ایجاد بشود و الان معلق است مثل مالکیت صبی که او حکم اباحه تصرف بعد از کبیر شدنش دارد.

بنابراین اگر گفتیم که همه احکام وضعیه از حکم تکلیفی انتزاع می شود جای این اشکال است که گاهی حکم وضعی مثل ملکیت برای بچه صغیر ولی حکم تکلیفی اباحه تصرف نیست.

در جواب می گوییم که بچه صغیر بعد از کبیر شدنش مکلف به حکم تعلیقی است.04/09/99

13: مستفاد از مصباح الاصول و همچنین کلام میلانی و اصول فقه المقارن و حاشیه علامه طباطبایی[1] این است که منشاء انتزاع آن خصوصیت و قیدی است که شارع مقدس او را (یعنی قید و خصوصیت) در موضوع و یا متعلق حکم وضعی و یا تکلیفی اخذ کرده یعنی اگر آن خصوصیت نبود انتزاعی واقع نمی شد و در این سقف خصوصیتی است که در دیوار نیست بنابراین از سقف فوقیت انتزاع می شود ولی از دیوار انتزاع نمی شود پس منشاء انتزاع آن خصوصیتی است که در این سقف اتاق است. 02/09/99