رعایت حقوق دیگران در خوردن/آداب خوردن میوه در جمع /طب معصومین علیهم السلام

موضوع: طب معصومین علیهم السلام/آداب خوردن میوه در جمع /رعایت حقوق دیگران در خوردن

این متن توسط هوش مصنوعی پیاده‌سازی و سپس توسط انسان برای مستندسازی و تطبیق با فایل صوتی استاد، بازبینی و تأیید شده است.

آداب خوردن میوه در جمع

مباحثمان در طب‌المعصومین، باب ۱۲۷ است. در این باب، دو موضوع مطرح می‌شود:

۱. مکروه است انسان میوۀ رسیده را نیم‌خورده این‌طرف و آن‌طرف پرت کند.

۲. اگر با افرادی سر یک سفره هستی، مکروه است که میوه‌ها را دو تا دو تا یا چند تا چند تا برداری و بخوری (مثلاً یک مشت خرما یا یک خوشه انگور).

«باب ما ورد من النهي عن القران بين الفواكه في طعام مشترك» وقتی در یک جمع، غذایی مشترک است (مثلاً یک مجمعۀ قیمه یا خرما)، مکروه است که یک نفر با مشت بخورد در حالی که بقیه دانه دانه می‌خورند. حتی اگر دو تا دو تا هم باشد، مکروه است. «الا بإذن الشريك وجوازه لمن أكل وحده» اگر تنها بودید، جائز است دو تا دو تا یا چند تا چند تا بخورید (نمی‌گوییم کار خوبی است، می‌گوییم جائز است). «واستحباب أكل الثمار وترا» و مستحب است که میوه‌ها را تکی [دانه دانه] بخوری.

روایت اول: رعایت حق دیگران در غذای مشترک

«أَبِي (رحمه الله) قَالَ حَدَّثَنِي سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ الْقَاسِمِ الْبَجَلِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ (ع) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْقِرَانِ بَيْنَ التِّينِ وَ التَّمْرِ»[1] و[2] و[3] و[4] و[5] و[6] و[7] . می‌توانم انجیر و خرما را با هم بخورم؟ «وَ سَائِرِ الْفَوَاكِهِ» و سایر میوه‌ها هم این‌طور بخورم؟ «قَالَ نَهَى رَسُولُ اللَّهِ (ص) عَنِ الْقِرَانِ». پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از اینکه میوه‌ها را با هم [به صورت سریالی یا مُشتی] بخورید، نهی فرمودند. «فَإِنْ كُنْتَ وَحْدَكَ» اگر تنها بودی «فَكُلْ» بخور «كَيْفَ أَحْبَبْتَ» هر طور که دوست داری بخور. (این‌ها، حمل بر «جواز» می‌شود، نه استحباب.)

«وَ إِنْ كُنْتَ مَعَ قَوْمٍ مُسْلِمِينَ فَلَا تَقْرُنْ» و اگر با گروهی از مسلمانان بودی، این کار را نکن. (چون حق بقیه ضایع می‌شود. شاید کسی لولۀ مری‌اش باریک باشد، یا دندانش خراب باشد، یا فکش ضعیف باشد، یا دندانش مصنوعی باشد. وقتی تو تند تند و چندتایی می‌خوری، حق آن‌ها را خورده‌ای.)

سوال: خوردن چند مدل میوۀ مختلف با هم تأثیر دارد؟

پاسخ: بله، تأثیر دارد، ولی باید ببیند چه چیزی برایش خوب است و چه چیزی خوب نیست. میوه‌ها باید با هم بسازند.

مسئله، رعایت حق دیگران در غذای مشترک است.

روایت دوم: نهی از خوردن دو خرما با هم

از رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: «انه نهى» پیغمبر نهی کرد «عن القران بين التمرتين في فم»[8] و[9] و[10] و[11] از اینکه ـ در سفره‌ای که مؤمنین هستند ـ، دو خرما را با هم در دهان بگذارد. «وعن سائر الفاكهة كذلك» بقیه میوه‌ها هم، همین است (گیلاس، آلبالو، زردآلو، گوجه‌سبز و...).

«قال جعفر بن محمد عليهما السلام انما ذلك إذا كان مع الناس في طعام مشترك» تا اینجا مکروه است. «فأما من أكل وحده فليأكل كيف أحب» اما وقتی که تنها بود، هر طور که دوست دارد بخورد [جائز است].

روایت سوم: لزوم اجازه گرفتن از همراهان در بیشتر خوردن

«انه صلى الله عليه وآله: نهى عن الاقران الا أن يستأذن الرجل أخاه.»[12] مگر اینکه مرد از برادر دینی و هم‌سفره‌ای‌اش اجازه بگیرد. «والقران: أن يجمع بين التمرين» (فرض کنید بعد از خوردن ماهی، مستحب است خرما بخورید. سر سفره خرماست و همه می‌خواهند بخورند. در این حالت، یک نفر نباید همه یا بیشتر خرماها را بخورد.)

آیت‌الله سید احمد حسینی آصف آگاه زهانی نجفی (پدربزرگ بنده؛ زهان به دنیا آمده، نجف درس خوانده، اجازه اجتهاد از مرحوم نائینی داشته، در قم زندگی می‌کرد مسجد سلماسی هم نماز می‌خواند و در مشهد هم مرحوم شد) سر سفره‌ای نشسته بود. بنده خدایی کنار دست ایشان، اول بشقاب سبزی خودش را خورد، بعد دست دراز کرد و سبزی نفر کناری را برداشت و همین‌طور ادامه داد. بار چهارم که خواست دست دراز کند و سبزی آقا بزرگ ما را بردارد، آقا بزرگم دستش را گرفت و گفت: مگر بز هستی؟ آن شخص خجالت کشید.

می‌خواهم بگویم این‌ها واقعی است. اگر میل داری، در خانۀ خودت عیبی ندارد؛ نه اینکه حق سبزی دیگران را بخوری. آن‌ها هم انسان‌اند و برای جلوگیری از سرطان، باید انواع سبزیجات سالم را بخورند، خودت را فقط نباید ببینی.

کسانی که در جبهه و خط مقدم بودند، وقتی تدارکات نمی‌رسید و آب و نان جیره‌بندی می‌شد، همه باید زنده می‌ماندند. نمی‌شد یک نفر سر سفره، همۀ نان‌ها یا آب قمقمۀ بقیه را بخورد. این روایات کاربرد دارند. گاهی شرایط آن‌قدر سخت بوده که به هر نفر یک دانه خرما می‌رسیده است. ما الان در رفاه هستیم، سختی‌های صدر اسلام را نداریم.

مردم یمن با یک لقمه نان و پای برهنه، در مقابل همۀ خبیثان عالم (حاکمان عربستان، امارات، اسرائیل، آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان) می‌جنگند.

شهر قم از قرن اول هجری، مرکز شیعه بود. با ورود اشعریون که اصالتاً یمنی بودند، (از دست ظلمه کوچ کردند به شهر قم آمدند) این شهر مرکزیت یافت. از قرن سوم و چهارم هجری قمری، حوزۀ علمیه قم پا گرفت، و در اثر حملۀ مغول‌ها و سلاجقه، رو به ضعف نهاد. تا به صد سال قبل رسید، آقای شیخ عبدالکریم حائری، با تجربیات خود از حوزه‌های نجف، کربلا، سامرا، کاظمین و اراک، حوزۀ علمیۀ قم را دوباره پایه‌گذاری کرد تا علم از نجف به قم و از آنجا به سراسر جهان منتشر شود.

ایشان با وجود لیاقت، ادعای مرجعیت نکرد و برای حفظ حوزه، از حیث بقا و انتشار و حتی از حیث شهریه خیلی زحمت کشید. گرچه به دید ظاهری در سیاست دخالت نمی‌کرد، ولی امام خمینی و بعضی دیگر درخواست کردند که به قم برود. ولی امام خمینی (ره) دخالت می‌کرد. وظیفۀ هر کسی، بستگی به دستور مافوق صحیحش، یعنی مولا صاحب‌الزمان (عج) دارد.

روایت چهارم

«عَنْهُ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُثَنَّى الْحَضْرَمِيِّ أَوْ غَيْرِهِ رَفَعَهُ قَالَ: إِذَا آكَلْتَ أَحَداً فَأَرَدْتَ أَنْ تَقْرُنَ فَأَعْلِمْهُ ذَلِكَ‌»[13] و[14] اگر سر سفره جمع بودی و خواستی چند تا بخوری، به هم‌جواری‌هایت بگو. (مثلاً بگو «من خیلی گرسنه‌ام یا اشتهایم زیاد است، آیا اجازه می‌دهید چند تا بخورم؟» اگر اجازه دادند، می‌توانی بخوری؛ اگر اجازه ندادند، نمی‌توانی، چون حق شخصی دیگران است.)

در دو کتاب دیگر، به جای «آكَلْتَ»، «واكَلْتَ» آمده است.[15] و[16]

«واكَلْتَ»: به معنای «وکیل قرار دادن» است.

روایت پنجم: رعایت ادب در خوردن میوه، مانع ضرر است

«الفردوس: ... وعن ابن عباس قال: من أكل من الفواكهة وترا لم تضره.»[17] اگر انسان به صورت فرد از میوه‌جات بخورد، آن میوه به او ضرر نمی‌رساند. (دانه دانه بخورید و عجله نکنید. مثلاً انگور را حبه حبه بخورید.)

دانه دانه، بدون عجله و برای غذا وقت گذاشتن، طبق فرمایش امام رضا علیه‌السلام ـ «جوّد المضغ»[18] ـ عمل کردن، به نفع خود انسان است.

روایت در مورد مسواک زدن:

«باب استحباب الاستياك عرضا» روایتی در مورد استحباب مسواک زدن به صورت عرضی (بالا و پایین) آمده است.

«بأسناده عن علي ابن أبي طالب عليه السلام قال قال رسول الله صلى الله عليه وآله كلوا الثمار وترا لا تضر واستاكوا عرضا ولا تستاكوا طولا.»[19] و[20] میوه‌جات را تک‌تک بخورید تا ضرر نبینید.

سوال: چه‌کار کنم عاقبت‌ به خیر شوم؟

پاسخ: عاقبت‌ به خیری سه ملاک دارد (سوره فرقان، آیه ۷۰):

1. توبه.

2. ایمان (به خدا، قیامت، رسالت، امامت و عدل الهی).

3. عمل صالح.

عامل عاقبت به شری: اگر شخصی «تنظیمات چهارگانه» را نداشته باشد، عاقبت به شر می‌شود (برگرفته از سوره مائده، آیه ۵۴):

1. تنظیم محبوب‌ها: حب حرام (مثلاً گناه، ضایع کردن نماز، بی‌حیایی، بی‌حجابی و بی‌عفتی) را ترک کند و حب خود را واقعی (حب‌الله، حب‌المعصومین) قرار دهد. حتی محبوب‌های حلال مثل همسر، فرزند، مال حلال، خوددوستی را نیز باید کنترل کند (مثلاً در روز ماه رمضان، یا در خرج کردن مال حلال، یا در استراحت کردن).

2. تنظیم ارتباطات: (یک‌سویه، دوسویه، واقعی، مجازی و...).

تنظیم رفتارها.

تنظیم ترک‌ها.

سؤال: اشعری‌ها سنّی هستند؟

پاسخ: اشعریون در جنگ صفین در لشکر امیرالمؤمنین علیه‌السلام بودند و از ابتدا شیعه بودند. شهرهای قم، ساوه و بخشی از مشهد (سناباد) از قدیم شیعه‌نشین بودند، در حالی که بقیۀ ایران سنی ناصبی (دشمن شیعه) بودند.