بررسی روایات در کتب روایی/معرفی منبع و موضوع بحث خواص خربزه و خرما /طب اسلامی

موضوع: طب اسلامی/معرفی منبع و موضوع بحث خواص خربزه و خرما /بررسی روایات در کتب روایی

این متن توسط هوش مصنوعی پیاده‌سازی و سپس توسط انسان برای مستندسازی و تطبیق با فایل صوتی استاد، بازبینی و تأیید شده است.

. 1.معرفی منبع و موضوع بحث (خواص خربزه و خرما).
موضوع مباحثه ما در باب «طب‌المعصومین»، برگرفته از کتاب «جامع احادیث الشیعة» [1] پیرامون خواص خربزه است؛ خربزه‌ای که رسیده، شیرین، تازه، سالم و عاری ازسموم شیمیایی و آفات گیاهی باشد

2.بررسی روایات وارده در کتب روایی.
الف) روایت کتاب کافی و محاسن
از کتاب شریف «کافی»:
«عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ. »[2]
و از کتاب «محاسن»:
الْبَرْقِیُّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ قَالَ: «کَانَ النَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ یُعْجِبُهُ الرُّطَبُ بِالْبِطِّیخِ»[3]
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از ترکیب رطب با خربزه شگفت‌زده می‌شدند (و بسیار خوششان می‌آمد). مقصود، خوردن خرمای تازه، رسیده و شیرین که رطوبت لازم را دارد، به همراه خربزه رسیده، شیرین، تازه و سالمی است که فاقد آفات گیاهی و سموم شیمیایی باشد. ایشان این دو را با یکدیگر میل می‌فرمودند. تعبیر «یُعْجِبُهُ» نشان‌دهنده خواص فراوان و شگفت‌انگیز این ترکیب است.
این روایت با اسناد گوناگون، ده بار در کتب شیعه نقل شده است. بنده در اینجا سه مورد را ذکر کردم؛ سایر موارد را جستجو نمایید..

ب) روایت صحیفة الرضا (ع)
روایت بعدی از« صحیفة الرضا» (علیه السلام)،
وَ بِإِسْنَادِهِ قَالَ:« أُتِیَ النَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ بِبِطِّیخٍ وَ رُطَبٍ»[4] برای پیامبر اکرم(ص) خربزه سالم، تازه، رسیده و شیرین به همراه خرمای رسیده و شیرین آوردند

«.فَأَکَلَ مِنْهُمَا»؛[5] حضرت از هر دو تناول فرمودند :
وَ قَالَ؛ سپس پیامبر اکرم فرمودند: « هَذَانِ الْأَطْيَبَانِ »؛[6] این دو «طیّب» پاکیزه هستند. یعنی من خربزه رسیده و سالم را با رطبِ تازه تناول کردم که هر دو از پاکیزه‌ها هستند.

ج) مقایسه با سایر ترکیبات طیّب (شیر و عسل)
در جای دیگر نیز این لفظ وارد شده است که حضرت فرمودند: «من این دو طیّب را با هم میل کردم». مثال دیگر چیست ؟ یکی «حلیب» یا همان شیر تازه و سالم (مثلاً شیر گاو) است. آن را با چه چیزی میل فرمودند؟ با عسل طبیعی که از گل‌های رنگارنگ و غیرسمی توسط زنبور عسلِ سالم تهیه شده باشد. چنین شیر سالمی (که بهترینِ آن شیر گاو سالم است که پستان‌هایش مجروح نباشد و بیماری‌هایی نظیر تب برفکی نداشته باشد) اگر با عسل طبیعی و سالم مصرف شود، در روایات آمده است که پیامبر (ص) درباره آن‌ها فرموده‌اند: «اَطْیَبان» (دو چیز بسیار پاکیزه). این‌ها فواید بسیاری دارند.

د) روایت عیون اخبار الرضا (ع)
در کتاب «عیون اخبار الرضا» (علیه السلام)،:
بِالْأَسْنَادِ الْمُتَقَدِّمَةِ فِی بَابِ رَابِعِ...» (باب وجوب و اتمام نماز، از ابواب فضل نماز و واجبات مؤکد یومیه).
عَنْ دَاوُدَ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنِ الرِّضَا عَلَیْهِ السَّلَامُ عَنْ آبَائِهِ عَلَیْهِمُ الصَّلَاةُ وَ السَّلَامُ عَنْ عَلِیٍّ عَلَیْهِ الصَّلَاةُ وَ السَّلَامُ قَالَ: کَانَ النَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ...»[7] و مانند حدیث قبل را ذکر کرده است.

بدین مضمون که اگر خربزه رسیده، شیرین و سالم را با رطب (خرمای تازه) میل کنید، این دو «اَطْیَبان» هستند؛ یعنی هر دو پاکیزه‌اند و ظاهر و باطن انسان را نیز پاکیزه می‌گردانند.

3.تبیین مفهوم و مراتب تغذیه صحیح:
به مطلب بالاتر توجه کنید و رشته کلام را از دست ندهید. واژه «طیّب» را به درستی تصور کنید؛ مفهومی بسیار والا است.
در بحث رعایت اصول صحیح تغذیه (اعم از غذای اصلی، ریزمغذی‌ها، فرعی یا کمکی)، مراتب زیر باید لحاظ شود:
۱. توجه به اصل غذا.
۲. رعایت مقدار لازم.
۳. رعایت سنت‌ها.
۴. در نظر گرفتن جنسیت.
۵. در نظر گرفتن حالات فیزیولوژیک؛ مانند: قبل یا بعد از غسل جنابت، قبل یا بعد از جنب شدن، در حالت تب‌داری یا سلامت.
۶. در نظر گرفتن شرایط بانوان؛ قبل از عادت ماهیانه یا در حین آن، پیش از بارداری یا در دوران بارداری، دوران شیردهی، و اینکه آیا در سن تحیض (قاعدگی) هستند یا در سن یائسگی.
باید گوش‌به‌زنگ بود که نوع غذا در هر یک از این حالات متفاوت است.

4.جایگاه «طیّب» فراتر از بهداشت و حلال
غذا باید بهداشتی باشد. امام رضا (علیه السلام) می‌فرمایند:«مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلِینَ التَّنَظُّیفُ»[8] (و یا در نقلی: التَّطَیُّبُ)
این شامل رعایت بهداشت فردی، اجتماعی، خوراک و پوشاک است. اما بالاتر از بهداشت، این است که غذا:

    • حلال باشد (حرام نباشد).

    • شبهه‌ناک نباشد.

    • فاسد نباشد.

    • نجس یا متنجس نباشد.

    • و نهایتاً «طیّب» باشد.

توجه فرمودید؟ دانش پزشکی نوین مفهوم «طیّب» را درک نمی‌کند؛ طب سنتی نیز به معنای واقعی کلمه «طیّب» را نمی‌شناسد. جوانان مسلمان و ولایی که قرآن و روایات را مطالعه می‌کنند، این مفهوم را تعبداً (به واسطه تعبد شرعی) می‌پذیرند، نه اینکه لزوماً بتوانند آن را با تحلیل‌های عقلی یا علمیِ متداول آنالیز کنند..

5.سه خطاب قرآنی پیرامون تغذیه طیّب
خداوند متعال در قرآن کریم با سه نوع خطاب، انسان را به «طیّب» فراخوانده است. توجه کنید که «طیّب» به منزله عدد صد است؛ که چون صد آید، نود و هشتاد و هفتاد (نظافت، تمیزی و...) هم پیش ماست. خداوند که نسبت به بندگان رئوف و رحیم و صاحب فضل عظیم است، با سه خطاب تمام بشریت را دعوت به تغذیه طیّب کرده است.

الف) خطاب عام (به عموم مردم):

در سوره بقره، خطاب عام است: ﴿یَا أَیُّهَا النَّاسُ کُلُوا مِمَّا فِی الْأَرْضِ حَلَالًا طَیِّبًا﴾[9]

ب) خطاب خاص (به مؤمنین):
چهار آیه بعد، خطاب خاص به مردان و زنان مؤمن است: ﴿یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا...﴾ [10] ؛ که دستور می‌دهد طیّب‌خور باشید.

ج) خطاب خاص‌الخاص (به رسولان و خواص):
چهار آیه بعد از آن... (خطاب به فقهای عظام، مجتهدین صالح، مراجع بزرگوار و مقلدین صالح، و مبلغین صالح شیعه که جهاد تبیین را بر عهده دارند). اگر می‌خواهید تبلیغات شما به درستی انجام شود و توان لازم را داشته باشید، باید به این دستور توجه کنید،.
در سوره مؤمنون، آیه ۵۱، خطاب «خاص‌الخاص» آمده است.

لطفاً قرآن را قرائت فرمایید: ﴿يَا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ ﴾[11] برای اینکه بتوانید عمل تبلیغی خود را به نحو احسن انجام دهید، باید از حلال و طیّب تغذیه کنید. خدای رئوف با هر سه خطاب سخن گفته است؛ یعنی هیچ‌کس بر روی کره زمین نمی‌تواند ادعا کند که خداوند به من دستوری نداده است. اگرچه می‌گویند قرن بیست و یکم میلادی و قرن تحقیقات است، اما گاهی وقت را با مطالعه مطالب بیهوده در روزنامه‌ها و مجلات تلف می‌کنیم، اما به قرآن توجه کافی نداریم.

. 6.لزوم پیروی خواص از سیره معصومین
پیامبر اکرم (ص) هم نبی هستند، هم رسول، هم اولوالعزم، هم دارای ولایت و هم امام. لذا دوازده امام (علیهم السلام) همگی باب علم و باب حکمت نبی هستند (أَنَا مَدِینَةُ الْعِلْمِ، أَنَا مَدِینَةُ الْحِکْمَةِ)[12] .
اگر ما می‌خواهیم شیعه باشیم، باید مصداق «اتَّبِعُوا آثَارَنَا» [13] و «اِقْتَدُوا بِنَا» [14] باشیم. اگر می‌خواهیم شیعه راستین باشیم، باید گام در جای پای معصوم بگذاریم.
پس باید جزء خواصی باشیم که با «خاص‌الخاص» در ارتباط هستند. اگر جزء مردم عادی باشیم اشکالی ندارد، اما ای طلبه عزیز که از وجوهات امام زمان (عج) استفاده می‌کنی، شایسته نیست که همچون عوام رفتار کنی؛ این دور از مروت و نوعی ناسپاسی است. باید اوج گرفت و قدمی بالاتر نهاد. این مطلب را تصدیق بفرمایید.

۷. تعریف نهایی «طیّب» و آثار معنوی آن
بالاخره «طیّب» چیست؟
طیّب یعنی پاکیزه؛ چیزی که ظاهر و باطنش پاکیزه است.

    • تفاوت با بهداشتی: طیّب فراتر از بهداشت است.

    • تفاوت با حلال: حلالی است که شبهه‌ناک نباشد.

    • تفاوت با طاهر: فراتر از بحث نجس و متنجس است.
طیّب چیزی است که ذاتاً پاک و پاکیزه است و ظاهر و باطن انسان را نیز پاکیزه می‌کند. آنگاه انسان ظرفیت می‌یابد که از علوم حسی به علوم عقلی و بلکه به علوم شهودی و نورانیت برسد؛ که فرمود: «لَا یُسْتَکْمَلُ إِلَّا بِالنُّورَانِیَّةِ»[15] (تکامل نمی‌یابد مگر با نورانیت معرفت).

۸. بررسی آثار آیات بر اساس نوع خطاب
الف) اثر خطاب عام :
﴿یَا أَیُّهَا النَّاسُ کُلُوا مِمَّا فِی الْأَرْضِ حَلَالًا طَیِّبًا وَ لَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ﴾[16]
اگر مردم غذای طیّب مصرف کنند، قدرت تشخیص خطوط و نقشه‌های شیطانی را پیدا می‌کنند و از گام‌های شیطان تبعیت نمی‌کنند.

ب) اثر خطاب خاص:
﴿یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُلُوا مِنْ طَیِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاکُمْ وَ اشْکُرُوا لِلَّهِ إِنْ کُنْتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ﴾ [17]
وقتی مؤمنین غذای طیّب بخورند، قدرت «شکر عملی» نعمت‌ها را می‌یابند و خداوند نعمتشان را افزون می‌کند ﴿لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ﴾[18] . این فزونی نعمت، یعنی بُردِ محسوسات و معقولات انسان بالا می‌رود؛ شنوایی و بینایی از سطح حسی فراتر رفته و به حس عقلی و شهودی تبدیل می‌شود و حقایقی را می‌بیند که دیگران نمی‌بینند. زیرا زیرساخت (فونداسیون) لازم برای شکر عملی فراهم شده است.

ج) اثر خطاب خاص‌الخاص:
﴿یَا أَیُّهَا الرُّسُلُ کُلُوا مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَ اعْمَلُوا صَالِحًا....﴾
طلبه صالح و جویای علوم اهل‌بیت (ع) که پایبند به اصول ارزشی است، هنگامی که قصد جهاد تبیین و تبلیغ دارد و می‌خواهد زکات علمش را بپردازد، باید غذای طیّب بخورد. در این صورت در انجام وظیفه کم نمی‌آورد و خداوند از طریق معصوم به او «نظر ویژه» (نظره رحیمیه) می‌افکند؛ همان که در دعای ندبه درخواست می‌کنیم.

۹. برتری تعالیم دینی بر یافته‌های علمی مدرن
مشاهده می‌کنید که تغذیه طیّب چقدر حائز اهمیت است؟ پزشکی نوین و شرق و غرب با تمام پیشرفت‌های تخصصی، تازه به یافته‌هایی رسیده‌اند که قرن‌ها پیش معصومین (علیهم السلام) بیان فرموده‌اند. وقتی ما به ثقلین (کتاب خدا و عترت) مراجعه می‌کنیم، هم به‌روز هستیم، هم در مرز دانش حرکت می‌کنیم و هم جلوتر از آن هستیم. غرب و شرق ناچار خواهند بود برای آموختن علم از شما دانشجویان ولایی، زبان فارسی و عربی بیاموزند. هرآنچه آنان از مطالب صحیح می‌گویند، پیش‌تر معصوم فرموده است.

۱۰. تذکر پیرامون نام‌ها و مصادیق (بحث حاشیه‌ای)
باید هوشیار بود که دشمن گاهی با واژه‌های خوب و اصول بهداشتی، مقاصد سوء خود را اعمال می‌کند. استعمار در لغت به معنای طلب عمران و آبادانی است، اما در عمل هر جا وارد شده، ویرانی به بار آورده است. واژه‌ها زیبا هستند اما عملکردها ناصواب.
همان‌طور که نام «رضا» مقدس است (قربان امام رضا علیه السلام بروم)، اما هر رضایی آن رضا نیست؛ تفاوت است میان آن امام همام و مصادیقی چون رضاخان یا محمدرضا پهلوی. همچنین نام «حسن»؛ تفاوت است میان امام حسن مجتبی (ع) و امام حسن عسکری (ع) با پادشاه مراکش یا دیگرانی که پرونده‌های امنیتی دارند. باید بصیر بود و فریب اشتراک اسامی را نخورد. (البته بنده جسارت ورزیدم و وارد بحث سیاسی شدم، به بحث پزشکی بازگردیم).