ادامه مطلب سوّم: وجه حجّیّت اجماع

موضوع: ادامه مطلب سوّم: وجه حجّیّت اجماع

بیان شد یکی دیگر از طرق دسترسی به قول، فعل و تقریر شارع، اجماع می باشد که بحث از آن ذیل چند مطلب پی گیری می شود. مطلب اوّل یعنی پیشینه تاریخی بحث و مطلب دوّم یعنی تعریف اجماع گذشت. بحث در مطلب سوّم یعنی وجه حجّیّت اجماع بود که رویکرد عامّه در رابطه با وجه حجّیّت اجماع که دلیلیّت و طریقیّت اجماع به صورت تعبّدی می باشد و همچنین رویکرد امامیّه در رابطه با وجه حجّیّت اجماع منقول که از باب حجّیّت خبر واحد عادل می باشد، بیان گردید. بحث در بیان رویکرد امامیّه در وجه حجّیّت اجماع محصّل بود که در این زمینه، وجه اوّل یعنی اجماع دخولی و وجه دوّم یعنی اجماع لطفی بیان گردید. در ادامه به بیان وجه سوّم حجّیّت اجماع یعنی اجماع حدسی، وجه چهارم یعنی تراکم ظنون و وجه پنجم یعنی کاشفیّت از دلیل معتبر خواهیم پرداخت.

وجه سوّم: اجماع حدسی

اتّفاق مرؤوسین، عادتاً ملازمه دارد با رضایت رئیس آنها به آنچه مرؤوسین بر آن اتّفاق نظر دارند و لذا با اتّفاق مرؤوسین یعنی فقهاء، حدس قطعی به رضایت رئیس ایشان یعنی امام (ع) به آنچه فقهاء بر آن اتّفاق نموده اند حاصل می گردد. مرحوم شیخ انصاری در رسائل[1] به این نظریّه اشاره نموده و همچنین مرحوم محقّق نائینی در فوائد الاصول در مقام بیان این نظریّه می فرمایند: «و قيل إنّ المدرك في حجيته هو الحدس برأيه عليه السّلام و رضاه بما أجمع عليه، للملازمة العادية بين اتفاق المرءوسين المنقادين على شي‌ء و بين رضا الرئيس بذلك الشي‌ء و يحكى ذلك عن بعض المتقدمين».

وجه چهارم: تراکم ظنون

با فتوای هر فقیه، ظنّ به مطابقت این فتوی با واقع حاصل می شود و در صورت اجماع، تراکم ظنون حاصل از این فتاوی به مطابقت آنها با واقع، موجب حصول اطمینان و علم عرفی به مطابقت فتوای مُجمَعٌ علیه با واقع خواهد گردید، کما اینکه در خبر متواتر نیز با تراکم ظنون حاصل از هر خبر واحد، اطمینان و علم عرفی به مطابقت مضمون این اخبار با واقع حاصل خواهد گردید، به خلاف شهرت فتوائیّه که تراکم ظنون حاصل از آن به حدّ اطمینان و علم عرفی به مطابقت فتوای مشهور با واقع نرسیده و لذا حجّت نخواهد بود.