1403/07/17
بسم الله الرحمن الرحیم
ادله ظنیه عقلیه/فتح الذرایع/اقوال/ادله مجوزین/دلیل دوم و سوم
موضوع: ادله ظنیه عقلیه/فتح الذرایع/اقوال/ادله مجوزین/دلیل دوم و سوم
آیه 76سوره مبارکه یوسف
﴿فَبَدَأَ بِأَوْعِيَتِهِمْ قَبْلَ وِعاءِ أَخيهِ ثُمَّ اسْتَخْرَجَها مِنْ وِعاءِ أَخيهِ كَذلِكَ كِدْنا لِيُوسُفَ ما كانَ لِيَأْخُذَ أَخاهُ في دينِ الْمَلِكِ إِلاَّ أَنْ يَشاءَ اللَّهُ نَرْفَعُ دَرَجاتٍ مَنْ نَشاءُ وَ فَوْقَ كُلِّ ذي عِلْمٍ عَليم﴾
تقریب استدلال
کدنا یعنی حیله شرعیه، و فتح الذرایع فعل صحیحی است که خدای متعال به خودش نسبت می دهد؛ و حاصل کید این است که بخاطر نگهداشتن برادر، جام را در بار او گذاشتند تا راهی برای نگه داشتن برادر بشود.
دلیل دوم: سنت
حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ، عَنْ مَالِكٍ، عَنْ عَبْدِ الْمَجِيدِ بْنِ سُهَيْلِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ، عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ، وَ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ - رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا -: «أَنَّ رَسُولَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ اسْتَعْمَلَ رَجُلًا عَلَى خَيْبَرَ، فَجَاءَهُ بِتَمْرٍ جَنِيبٍ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ: أَ كُلُّ تَمْرِ خَيْبَرَ هَكَذَا؟ قَالَ: لَا، وَ اللَّهِ يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنَّا لَنَأْخُذُ الصَّاعَ مِنْ هَذَا بِالصَّاعَيْنِ، وَ الصَّاعَيْنِ بِالثَّلَاثَةِ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ: لَا تَفْعَلْ. بِعْ الْجَمْعَ بِالدَّرَاهِمِ، ثُمَّ ابْتَعْ بِالدَّرَاهِمِ جَنِيبًا»[1]
تقریب استدلال
برای اینکه بیع صحیح شود، باید دومعامله شود، و الا اگر متجانسین در یک معامله انجام شود، ربا می شود.
دلیل سوم: عقل
تغییر در حکم دومدل است
◦ موضوع محفوظ است و حکم تغییر می کند: قابل قبول نیست. چراکه حلال و حرام الهی تا آخر یکی است
◦ موضوع متغیر است و حکم تغییر می کند: قابل قبول است؛ چراکه با تغییر موضوع، حکم نیز تغییر می کند. حیل شرعی از این قسم است؛ چراکه موضوع ها وقتی تغییر کند، موضوع می شود. مثلا بیع متجانسین در یک معامله رباست(عوض و معوض جنس باشد)، اما وقتی در دوبیع انجام شود، موضوع تغییر می کند؛ (عوض ثمن است و معوض جنس است) که دیگر اشکالی ندارد.
