ادله ظنیه عقلیه/سدالذرایع/اقوال/ادله قائلین به حجیت/نقد و بررسی/ردیه بر سنت/فتح الذرایع/تعریف

موضوع: ادله ظنیه عقلیه/سدالذرایع/اقوال/ادله قائلین به حجیت/نقد و بررسی/ردیه بر سنت/فتح الذرایع/تعریف

ردیه بر سنت

ردیه بر روایات خلوت زن با اجنبیه

روایات خلوت با اجنبیه، سد الذرایع را به صورت مطلق تحریم نمی کند؛ بلکه باید دوقید داشته باشد(قصد توصل الی الحرام و ایصال الی الحرام) یعنی نیتشان عمل حرام باید باشد و به قصد رسیدن به حرام را داشته باشد که حرام می شود؛ بدین بیان که اگر مرد و زن نامحرمی در اتاق بسته باشند؛ معلوم است که قصد توصل دارند؛ و از طرفی در چنین فضای خلوتی، نوعا عمل حرام اتفاق می افتد؛ که اقلش نگاه حرام است. اما اگر توصل و ایصال نباشد، این معنا از روایات مذکور استفاده نمی شود. (از روایات، سد الذرایع با دوقید اثبات می شود).

ردیه بر روایت معاذ

        ◦ اولا: محتوای روایت از حیث مضمون با آیات قرآن همخوانی ندارد؛ چراکه آیات متعددی داریم که بشارت به بخشش گناه و شفاعت و ... دارد. اگر بشارت ها منجر به سستی از عبادت می شود؛ پس چرا خدای متعال این مقدار در قرآن اشاره فرموده اند؟! بله! در مسائل تربیتی علاوه بر بشارت، انذار هم هست. و راوی به احتمال قوی نتوانسته است مقصود حضرت را منتقل کند:

            ⁃ ﴿وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ ذلِكَ ذِكْرى‌ لِلذَّاكِرين‌[1] ﴾

            ⁃ ﴿قُلْ يا عِبادِيَ الَّذينَ أَسْرَفُوا عَلى‌ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَميعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحيم[2] ﴾

            ⁃ ﴿وَ أَنيبُوا إِلى‌ رَبِّكُمْ وَ أَسْلِمُوا لَهُ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ الْعَذابُ ثُمَّ لا تُنْصَرُون‌[3] ﴾

            ⁃ ﴿وَ لَسَوْفَ يُعْطيكَ رَبُّكَ فَتَرْضى[4] ‌﴾

            ⁃ ﴿نَبِّئْ عِبادي أَنِّي أَنَا الْغَفُورُ الرَّحيمُ-وَ أَنَّ عَذابي‌ هُوَ الْعَذابُ الْأَليمُ[5] ﴾

        ◦ ثانیا: روایت اجنبی از بحث است؛ روایت مربوط بر اعانه بر اثم است نه مقدمه حرام؛ روایت می گوید بشارت نده که دیگران به گناه نیفتند! که فاعل مقدمه و ذی المقدمه دونفر است نه یک نفر که از باب مقدمه حرام و سدالذرایع باشد!

جمع بندی

نظر امامیه این است که مقدمه حرام مطلقا حرام نیست؛ بلکه اگر به قصد توصل الی الحرام و ایصال الی الحرام باشد، حرام خواهد بود. لذا سدالذرایع فی الجمله صحیح است.

بررسی فتح الذرایع

تعریف

        ◦ لغوی:

            ⁃ فتح: گشایش

            ⁃ ذریعه: وسیله و طریق برای رسیدن به مطلوب

            ⁃ فتح ذرایع: بازگشایی وسیله و راه

        ◦ اصطلاحی: بازگشایی مسیری برای اینکه مکلف دچار حرام نشود و به نتیجه مطلوب نیز برسد؛ که از آن تحت عنوان «حیل شرعی» نیز یاد می کنند.