/تناسب حکم و موضوع /مقاصدالشریعه

موضوع: مقاصدالشریعه/تناسب حکم و موضوع /

پس یکی از اسالیب کشف مقاصد الشریعة بهره بردن از جستار تناسب حکم و موضوع است. ولی آیا مناسبت حکم و موضوع حجت است و اگر هست به چه دلیل؟ طبعأ در کنار بیان اسالیب کشف مقاصد الشریعة باید حجیت آنها را نیز اثبات کنیم. همچنین افزون بر استوانش و اثبات حجیت آن باید اثبات کنیم که آن اسلوب واقعا در کشف مقاصد شریعت کارآمد است.

در اثبات حجیت قاعده ی تناسب حکم و موضوع، می توان گفت که این قاعده ظهور ساز است و ظاهر حجت است. متنی که شامل موضوع و حکمی از سوی شارع حکیم است ظاهر آن است که این موضوع و حکم با هم متناسب هستند. نه تنها شارع حکیم بلکه هر عاقلی اگر سخنی بر زبان براند ظاهر آن است که حکم و موضوع درون کلام او با هم متناسب اند. حکمت شارع مقدس و عقل عقلاء قرینه است بر آنکه در سخن خویش تناسب میان حکم و موضوع را در نظر داشته اند. همانگونه که عقلاء، خبر واحد موثق را می‌پذیرند به تناسب میان حکم و موضوع در سخن شارع و سخن عقلاء حکم می کنند. برای نمونه اگر مولی ما را به گرامی داشتن مردم یک شهر فرمان داد بی گمان گرامی داشتن، تناسبی با افراد فاسق و بدکردار ندارد و از آنجا که مولی حکیم است، ظاهر در نظر همه ی عقلاء آن است که مولی این تناسب را مد نظر داشته است و ظاهر حجت است و ما حق نداریم که بدکاران و تبه کاران آن شهر را با استناد به اطلاق امر معصوم گرامی بداریم و الا مولی در روز قیامت بر زیان ما احتجاج خواهد نمود.

نکته ی دیگر آن است که اگر حجیت قاعده ی تناسب موضوع و حکم اثبات شد آیا در کشف مصالح و مفاسد و مقاصد احکام شرعی می توان آن را به کار بست و آیا در آنجا حجیت دارد یا خیر. پاسخ آن است که وقتی که برای کشف خود حکم می توان به این قرینه تمسک کرد برای کشف علت یا مقاصد حکم نیز بی گمان می توان بدان دست یازید. این قرینه گرچه شاید موجب یقین معرفت شناختی نشده و تنها ما را به اطمینان عقلایی برساند ولی برای کشف آن دسته از مقاصد شریعت که حکمت هستند و نه علت حکم شرعی اطمینان عقلایی بسنده و کافی است.