/خلق پول /مسائل مستحدثه

موضوع: مسائل مستحدثه/خلق پول /

دلیل چهارم: ظلم و ستم به اجتماع
چهارمین دلیل بر حرمت خلق پول آنست که این کار، نوعی ظلم اجتماعی به تک تک افراد است و خداوند از آن در آیاتی از قرآن کریم نهی نموده است و برای نمونه می‌فرماید ﴿لَا تَظْلِمُونَ وَلَا تُظْلَمُونَ﴾[1] نه ستم كنید و نه مورد ستم قرار گیرید.

خلق پول، آثار مخرّب بزرگی بر زندگی تک تک افراد و آحاد جامعه دارد به گونه‌ای که مردم بر اثر خلق پول فقیر می‌شوند چرا که این کار موجب تورّم و افزایش قیمت‌ها می‌گردد و هر کس به حسب مالی که دارد، متضرّر می‌شود. بنابراین خلق پول نوعی ظلم به همه افراد اجتماع است. و لذا آیات و روایات در نهی ظلم شامل خلق پول هم می‌شود.
دلیل پنجم: ایجاد ضرر و زیان
پنجمین دلیل بر حرمت خلق پول آنست که این کار، نوعی ضرر و زیان به دیگران است.
توضیح اینکه خلق پول، موجب ضرر و زیان به افراد جامعه است؛ چرا که این کار موجب تورّم شده و قدرت خرید مردم را کاهش داده یا از بین می‌برد و بر اساس قاعده لاضرر، آنچه موجب ضرر است در شریعت مقدّسه جعل نشده و حکم و اقرار به آن وجود ندارد.
اشکال و پاسخ
برخی گفته‌اند: مراد از ضرر در قاعده لاضرر، صرفاً ضرر و زیان شخصی است نه نوعی[2] ، در حالی که در خلق پول ضرر نوعی مطرح است. لذا این کار شامل قاعده نشده و طبیعتاً شارع نیز آنرا مردود نمی‌داند.
در پاسخ باید گفت: اشکال مذکور قابل پذیرش نیست چرا که خلق پول موجب ضرر شخصی می‌شود با این تفاوت که تک تک افراد و آحاد جامعه را در بر می‌گیرد.
برای نمونه مرحوم آیة الله سید محمود شاهرودی مقاله‌ای در باب احکام فقهی کاهش ارزش پول منتشر نموده و در آن می‌نویسند: عملکرد دولت یا بانک (بوسیله خلق پول یا چاپ پول بدون پشتوانه) به عنوان تولید‌کننده انحصاری از پول ذهنیِ انتزاعی یا اعتبارِ جعلی که به کاهش ارزش پولی و دارایی بخشی از جامعه می‌انجامد، موجب ضمان دولت یا بانک است. چرا که در نگاه عرف، پولِ انتشار یافته یا اعتبارِ خلق شده، به عنوان یک صفت حقیقی در ذهن جامعه جای گرفته است. بنابراین نمی‌توان با هدفِ پولی‌نمودن کسری بودجه یا گسترش منابع مالی بانکی، حتی با سازکار عقود اسلامی به انتشار پول یا خلقِ اعتبار اقدام نمو. لذا چنین کاری باطل و حرام بوده و موجب ضمان است.[3]
آیة الله مکارم در پاسخ به استفتائی در باب خلق پول، آنرا به استناد ضرری‌بودن محکوم به حرمت می‌دانند. ایشان می‌فرماید: با توجه به آنچه که مرقوم فرموده‌اید (یعنی خلق پول) این کار مصداق اکل مال به باطل است. زیرا سرمایه‌ای وجود ندارد که بانک‌ها به وسیله آن معامله کنند و از سوی دیگر باعث تورم و ضرر و زیان جامعه است و در مجموع بی‌شباهت به یک نوع کلاهبرداری نمی‌باشد که آن هم حرام است و اگر سپرده گذاران بخواهند سپرده خود را بگیرند، آن بانک مسلّماً ورشکست خواهد شد چون چند برابر موجودی خود را مصرف کرده است.[4]
بنابراین یکی دیگر از دلایل حرمت خلق پول آن است که موجب ضرر تک تک افراد جامعه می‌شود و آنها به نسبت سرمایه نقدی که در اختیار دارند متضرر می‌گردند.