تعلق نهی به عبادت / تفاوت دو مسئله / نظر مرحوم صاحب کفایه / نقد و جمع‌بندی

موضوع: اجتماع امر و نهی در شیء واحد / تعلق نهی به عبادت / تفاوت دو مسئله / نظر مرحوم صاحب کفایه

مقدمه

در ادامه بحث کفایه پیرامون مسئله‌ای که محل توجه ماست، دو موضوع قابل تمایز وجود دارد:

    1. مسئله اجتماع امر و نهی در شیء واحد: آیا جایز است یا جایز نیست؟

    2. مسئله تعلق نهی به عبادت: آیا نهی نسبت به عبادت موجب فساد عبادت می‌شود یا خیر؟

سؤال اصلی این است که فرق بین این دو مسئله از کجا شروع می‌شود و نقطه تمایز آن‌ها چیست؟

تعلق نهی به عبادت

برای توضیح تعلق نهی به عبادت، مثالی از ایام حیض زنان ذکر می‌شود:

    • زنان همانند مردان مکلف به اداء عبادات هستند و ادله عامه، همه را شامل می‌شود.

    • در ایام حیض، به زن گفته می‌شود که نماز را رها کند؛ این نهی متعلق به عبادت است.

    • البته برخی، اشتباهاتی مانند اینکه زن باید در ایام حیض نماز بخواند، مطرح کرده‌اند که جای تعجب دارد و نیاز به بررسی دقیق دارد.

توضیح: گاهی ممکن است فردی اشتباه را بیان کند، اما وقتی بررسی شود، روشن می‌شود که نهی به عبادت، محل بحث مستقل دارد و با مسئله اجتماع امر و نهی در شیء واحد متفاوت است.

تفاوت دو مسئله

    1. مسئله اجتماع امر و نهی در شیء واحد:

        2. بحث اصلی این است که آیا تعدد عنوان موجب تعدد معلول می‌شود یا خیر.

        3. برخی می‌گویند: اگر تعدد عنوان موجب تعدد معلول شود، امر و نهی غیر از متعلق خود، به یکدیگر سرایت نمی‌کنند.

        4. کسانی که معتقد به امتناع هستند، می‌گویند جمع امر و نهی در یک شیء واحد ممکن نیست.

    5. مسئله تعلق نهی به عبادت:

        6. نهی به عبادت به خودی خود مطرح است و آیا موجب فساد عبادت می‌شود یا خیر.

        7. این مسئله مستقل است و به امتناع یا جواز اجتماع امر و نهی در شیء واحد مربوط نمی‌شود.

نکته: فاصله مفهومی بین این دو مسئله زیاد است. لذا نیازی به قیاس مستقیم یا سؤال از “فرق بین دو مسئله” نیست، زیرا به ذات، این دو مسئله متمایزند.

نظر مرحوم صاحب کفایه

    • ایشان تفاوت دو مسئله را به جهت بحث توضیح داده‌اند و معتقدند که این تفاوت باعث تعدد مسئله می‌شود.

    • در مسئله اجتماع امر و نهی، بحث بر سر جواز یا امتناع تعدد عنوان و تاثیر آن بر تعدد معلول است.

    • در مسئله تعلق نهی به عبادت، بحث بر سر اقتضای فساد عبادت است و این مسئله با مسئله قبلی به ذات متفاوت است.

نقد و توضیح بیشتر

    • برخی بزرگان گفته‌اند: اختلاف بین دو مسئله همیشه به جهت بحث نیست؛ گاهی اختلاف در موضوع یا محمول باعث تعدد مسئله می‌شود.

    • به عبارت دیگر، ممکن است یک مسئله موضوعش عبادت باشد و دیگری غیر عبادت، یا محمول‌ها متفاوت باشند؛ بنابراین اصل تمایز طبیعی است.

    • نتیجه اینکه: وقتی مسئله‌ای به ذات با دیگری متفاوت است، طرح سؤال درباره “فرق آن‌ها” جایز نیست و باید هر مسئله را در بستر خود بررسی کرد.

جمع‌بندی

    1. مسئله اجتماع امر و نهی در شیء واحد و مسئله تعلق نهی به عبادت دو مسئله مستقل و به ذات متمایز هستند.

    2. اختلاف آن‌ها ممکن است به جهت بحث، اختلاف موضوع یا اختلاف محمول باشد.

    3. برای مسائل مستقل، نیازی به قیاس مستقیم یا تلاش برای یافتن “فرق بین دو مسئله” نیست.

    4. هنگام بررسی هر مسئله، ابتدا اصل مسئله و محل بحث مشخص شود و سپس به استدلال‌ها پرداخته شود.