موضوع: واجب نفسی و غیری/تعبدیت یا توصلیت طهارات ثلاث/شیخ انصاری: قصد توصل شرط مقدمیت

نظر مرحوم شیخ انصاری در بحث مقدمه واجب این شد: مقدمه ای واجب است که: «قصد به التوصل»

و اگر عبد و مکلف قصد توصل به ذی المقدمه را ندارد مقدمه واجب نیست.

برای اثبات دعوا وجوهی ذکر شده:

اجود التقریرات ج1 ص 235:

مطلب را در ضمن یک مثال مطرح می کند:

مثال مربوط به انقاض غریق است. غریق به آن شخصی می گویند که توی دریا افتاده و دارد غرق می شود.

انقاض این شخص بر همه مکلفین واجب است. انقاض غریق بر شخصی واجب است که اطلاع بر غریق داشته باشند. ولو اینکه این انقاض متوقف بر داخل شدن در ملک غصبی باشد.

اما کسی که قصد انقاض ندارد: یا بخاطر اینکه اساسا از قضیه اطلاع ندارد. یا بخاطر اینکه علم ندارد از اینکه طریق انقاض همین داخل شدن در دار غصبی است.

اگر شخص در اینجا از قضیه اطلاع نداشته باشد در اینجا اگر قائل باشید که مقدمه واجب است ولو اینکه عبد قصد توصل را نکرده باشد معنایش این است که داخل شدن در ملک غیر، مطلوب مولا است. در اینجا اگر بگوییم مقدمه به طور مطلق واجب است باید بگوییم داخل شدن در ملک غیر مطلوب است.

استحقاق عقوبت و مثوبت به حکم عقل است. عقلای عالم حکمشان این است: شخصی که خبر نداشت از انقاض غریق، یا خبر داشت ولی قصد نکرد انقاض غریق را، یا اینکه خبر داشت ولی نمی دانست مقدمه اش منحصر در همین است. در این صورت این فعلی که این شخص انجام داده مطلوب مولا و مامور به نیست. نکته اش این است که این شخص قصد انقاض نکرده.

اشکال به این وجه:

منشا این اشکال این است که همان کلام صاحب کفایه تمام است.

باید گفت مقدمه به طور مطلق واجب است. و آنچه باید به آن توجه کرد این است که حرمت داخل شدن در دار غیر موجب زوال واجب اهم است.

سقوط حرمت به منظور سقوط عقوبت تفسیر میشود.

احکام شرعی مشترک بین عالم و جاهل است. احکام اختصاص به عالمین ندارد زیرا تالی فاسد: از وجودش عدمش لازم می آید.

این حکم حرمت مختص کسی است که عالم به حکم باشد. تا قبل از اینکه عالم به حکم باشد، حکم برایش نیست. چه زمانی عالم به حکم می شود؟ وقتی حکم باشد. این امر غلطی است. توقف شی بر خودش است. ثبوت حکم شرعی متوقف است بر علم به حکم شرعی و علم به حکم شرعی متوقف است بر حکم شرعی.

پس طبق فرمایش شیخ انصاری که وجوب مقدمه با فرض جهل، وجوب نیست.

نتیجه: کسی که علم به وجود غریق در دریا ندارد و قادر بر انقاض است. حکم وجوب انقاض به این شخص تعلق گرفته است کما اینکه آنجا که شخص عالم به غریق است حکم انقاض متوجه این شخص عالم به غریق می باشد، در این صورت اگر طریق منحصر در دخول دار غیر است. واجب است بر این شخص دخول در دار غیر. خواه به مقدمیت طریق علم داشته باشد یا نداشته باشد. چون ملاک وجوب مقدمه که عبارت است از توقف، ملاک حاصل است.

اگرچه در صورت جهل، این شخص عقاب بر تجری می شود.