مکاسب محرمه/کذب/ در صورت امکان توریه آیا کذب جایز است؟/ نظر صاحب انوار الفقاهه

موضوع: مکاسب محرمه/کذب/ در صورت امکان توریه آیا کذب جایز است؟/ نظر صاحب انوار الفقاهه

آیا دروغ گفتن در شرایطی که امکان توریه هست جایز است؟

در مورد این مطلب در گذشته بحث کردیم

صاحب انوار الفقاهه تحت عنوان التحقیق، مطلبی را در این زمینه دارند:

جواب این سوال منشا در این دارد که ما حقیقت توریه را چه بدانیم. در گذشته بیان شد که توریه کلامی است که ذو احتمالین باشد. گوینده یک احتمال را قصد کرده و شنونده احتمال دیگر را برداشت می کند.

تعریف شیخ انصاری (رحمه‌الله) از توریه: «هو أن يريد بلفظ معنى مطابقاً للواقع و قصد من إلقائه أن يفهم المخاطب منه خلاف ذلك ممّا هو ظاهر فيه عند مطلق المخاطب أو المخاطب الخاص».[1]

توریه آن است که انسان لفظی را به کار برد و معنای خلاف ظاهر آن را اراده کند. به عبارت دیگر میان اراده و استعمالش تفاوت وجود دارد؛ اراده چیزی است و ظاهر کلام چیز دیگری است. مخاطب متکلم گاهی عام است و گاهی مخاطب خاص است که با قرائن موجود،‌مطلب را دریافت می‌کند.

صاحب انوار الفقاهه می فرماید: اگر تعریف شیخ انصاری در مورد توریه را قبول کنیم در این صورت:

فقلّما يتّفق مورد لا يمكن فيه التورية كما لا يخفى، و هذا هو مفتاح حلّ المسألة، فالحقّ مع المشهور، و عدم ذكرها في الأخبار المجوّزة لا يوجب محذورا، لأنّها ناظرة إلى الأفراد الغالبة التي لا يمكن فيها التورية.[2]

کمتر جایی اتفاق می افتد که موردی پیدا کنیم که توریه در آن ممکن نباشد،(اکثر موارد می شود توریه کرد)، کلید حل مشکل همین مسئله است که ما توریه را چطور معنا کنیم.

اگر توریه را مثل شیخ انصاری تعریف کردیم در این صورت حق با مشهور است(تا توریه ممکن است حق ندارد دروغ بگوید). گویی در این فضا ضرورتی به کذب نیست. و عدم ذکر آن توریه در اخبار مجوزه کذب مشکلی را به دنبال ندارد چون اخبار به این جهت نظر دارد که افرادی به طور معمول در آن ها توریه ممکن نیست.

نظر استاد: ما نظریه مشهور را در مورد توریه قبول کردیم. توریه یک فنی است که همه افراد بلد نیستند. اینکه غالبا امکان دارد جای تامل دارد. و این حرف قابل قبول نیست. حالت عمومی و غالب ندارد.

این عدم ذکر توریه در اخباری که مجوز کذب است موجب محذور نیست بخاطر اینکه ناظر به افراد غالب است. شما باید لفظ را ببینید، لفظ به لحاظ ظاهرش غالب در چیست؟ لفظی که از معصوم صادر شده را ببینید. اگر مولا در مقام بیان بود و ما به این مطلب توجه داشتیم، در این صورت اغلبیت در خارج تاثیری ندارد. مثال: اکرم انسانا: نمی توان گفت چون اکثر افراد در خارج افراد 10 انگشتی هستند، این انصراف دارد که اگر انسان 11 انگشتی را اکرام کردی پس امتثال امر نکردی. اختصاص به افراد نادر ندارد و اختصاص به افراد غالب هم ندارد بلکه به تمام موارد اشاره دارد و عمومیت از آن استفاده می شود.

در مورد اخبار نیز باید گفت دروغ گفتن در موارد اضطرار جایز است چه بتواند توریه کند و چه نتواند.

علاوه بر این توریه با عصر و زحمت هم هست، مخصوصا در آن شرایط.