اخراج مؤونه

موضوع: اخراج مؤونه

نتیجه ما ذکرنا این شد که اداء دینی که برای موونه بوده است، در پنج صورت از موونه است و خمس ندارد و در یک صورت خمس دارد.

فعلا کلام در این است که کسر به مقدار دین در این شش صورت، جایز است یا خیر؟

تقدم الکلام که کسر به مقدار دین، مسئلة و اداء دین مسئلة اخری. کسر به مقدار دین در مسئله 20 بحث شده است و اداء دین در مسئله 21 بحث شده است.

کسر دین ضابط کلی آن در مسئله 20 تقدم الکلام، فعلا کلام در پیاده کردن آن ضابط در کدام یک از شش صورت صحیحٌ و در کدام صحیح نمی باشد.

کسر دین موونه که گفتید جایز اس در کدام فرض از فروض متقدمه قابل پیاده شده است؟

در فرض اول بلا شبهة برداشت از ربح به مقدار دین جایز است، چون یا برای اینکه صدق ربح نسبت به مقدار دین ندارد یا برای اینکه صدق ربح در زائد ار موونه سنه ندارد.

بر این اساس اول شروع در کسب، اول محرم بوده است، اول ظهور ربح، اول رجب بوده است، دین للموونه در ماه شعبان بوده است، شب اول محرم می بیند ده هزار که در ماه شعبان برنج خریده است، به بقال بدهکار است، مثلا 20 تومان در این سال استفاده کرده است، این فرد 10 تومان متعلق خمس دارد چون 10 تومان زائد در مقابل دینی است که در ماه شعبان للموونه به وجود آورده است.

این ده تومان یا ربح نیست یا ربح زائد از موونه نیست که خمس داشته باشد.

فرض دوم این است که دین در غیر سنه ربح بوده است و این دین للموونه در سنه ربح بوده است. در این فرض کسر به مقدار دین جایز است یا خیر؟

طبعا دو احتمال دارد:

احتمال اول که اقوا است این است که در این فرض الکسر جایزٌ می باشد. دلیل آن این است که ما به ازاء دین یا ربح نمی باشد و یا ربح زائد بر موونه نمی باشد.

بر این اساس اقوا جواز الکسر است.

احتمال دوم که ضعیفٌ می باشد این است که در این فرض الکسر جایزٌ نمی باشد. دلیل بر این احتمال این است که دین در غیر سنه ربح، حاصل شده است، دین در غیر سنه ربح از ربح سنه ربح کسر نمی شود.

بر این اساس در این فرض می گوئیم اقوا جواز الکسر است و احوط استبحابی عدم الکسر است.

بر این اساس در سنه 73ده من برنج به قرض خریده است و این ده من در سنه 74 خرج شده است، آخر سنه 74، 20 تومان اضافه آورده است، فرض کنید پول برنج 5 هزار بوده است، دین هم داده نشده است، آقای مالک می گوید من این برنج را 73 خریده ام و در آن سال ربح نداشته ام و در سال 74 می خواهم این بدهکاری را از ربح بدهم.

اقوا این است که کسر می شود و احوط عدم الکسر است.

صورت ثالثه این است که دین در غیر سنه ربح بوده است و آن دین جهت موونه بوده است و آن دین در غیر سنه ربح خرج شده است و آن دین اداء نشده است، آیا از ارباح سنه ربح الکسر جایز أو لیس بجایز؟

جواب این است که در این فرض کسر جایز نمی باشد. دلیل بر عدم جواز کسر این است که از ارباح این سال، مخارج این سال کسر می شود و مخارج غیر این سال کسر نمی شود.

الخمس بعد الموونه، موونه سنه ربح است و در مورد فرع موونه بوده است اما از سنه ربح نیست و کسر جایز نیست.

بر این اساس در سنه 73، 50 تومان خرج دامادی خود کرده است و در این سال ربحی به دست نیاورده است و سال 74، 100 تومان استفاده کرده است، از این 50 تومان سال قبل را نمی توان کسر کند. چون 50 جزء موونه سال 73 بوده است و از ربح 74 کسر نمی شود.

این فرق بین اداء و کسر است، اگر دین خود را در بین سال 74 می داد، خمس نداشت اما آخر سال شده و نداده است، نمی تواند این دین را کم کند از ربح.

صورت رابعه این است که دین در غیر سنه ربح برای موونه در غیر سنه ربح و موونه در سنه ربح بوده است، آیا در این فرض کسر جایز است یا خیر؟

در این فرض باید گفت اقوا جواز الکسر به مقدار قیمت مقابل دین در سنه ربح است و احوط عدم الکسر است.

به مقدار قیمت کسر جایز است چون شیء از موونه سنه ربح است و احوط عدم الکسر است چون دین در سنه ربح نبوده است.

مثلا فرض کنید زید خانه ای را در سال 73 جهت موونه 73 به 500 تومان خریده است و در 73 ربحی نبوده است و در 74، زید 400 تومان استفاده کرده است و این خانه مورد حاجت در 74 هم می باشد یعنی موونه 73 و 74 است و این خانه در 74، تنزل پیدا کرده است و می گوید من بدهکار این خانه هستند و به مقدار دین می خواهد کسر کند.

ذکرنا که اقوا جواز الکسر است، چون اگرچه دین در 73 آمده است اما خانه موونه 74 است و الان 400 تومان موونه 74 است و این کسر می شود.

احوط عدم کسر است چون دین در 73 است و لقائل أن یقول که دین 73 موونه 74 نیست.

نتیجه ما ذکرنه این است در صورت رابعه الکسر جایزٌ علی الاقوی می باشد.

صورت خامسه این است که دین جهت موونه صرفدر موونه در فاصل بین شروع به کسب و ظهور ربح آمده است، آیا کسر آن دین جایز است یا خیر؟

علی ما ذکرنا روشن شد که علی مسلک سیدنا الاستاد الکسر جایزٌ چون دین در سنه ربح بوده است و کسر ان جایز است.

علی مسلکنا ما کسر جایز نمی باشد چون دین در سنه ربح نبوده است و کسر دین در غیر سنه ربح در سال دیگر جایز نیست.

پس طبق مسلک ما این صورت مثل صورت سوم می باشد و کسر جایز نیست.

مثلا فرض کنید اول شروع به کسب، اول محرم بوده است، اول ظهور ربح اول ماه ربج بوده است، از محرم تا رجب، آقای زید به قرض خود را اداره کرده است، فرض کننید 50 تومان برنج و روغن و نمک و نان خریده است، در اول رجب، 100 تومان استفاده کرده است و غفلت از اداء دین کرده است، آیا 50 تومان کسر می شود از 100 یا خیر؟

اگر از امام تقلید می کند باید گفت کسر می شود و اگر از غیر امام تقلید می کند باید گفت کسر نمی شود.

بر این اساس علی مسلکنا کسر نمی شود چون غیر سنه ربح است و علی مسلک سیدنا الاستاد کسر می شود.

صورت سادسه این است که دین در فاصل بین شروع به کسر و ظهور ربح جهت موونه زمان ظهور ربح بوده است، آیا در این فرض کسر جایز است یا خیر؟

حق این است که علی مسلکنا الکسر جایز است و علی مسلک سیدنا الاستاد هم جایز است. علی مسلک سیدنا الاستاد دین در سنه ربح بوده است و علی مسلکنا دین در سنه ربح نبوده است اما صرف در سنه ربح است.

این حکم صورت ثانیه دارد.

بر این اساس اول محرم شروع به کسب کرده است و اول رجب استفاده برده است و اول رجب ده من برنج برای نیمه شعبان به قرض خریده است، از ربح شعبان کسر می شود یا خیر؟

علی مسلکه دین در سنه ربح بوده است و کسر می شود و علی مسلکنا صرف در سنه ربح بوده است و کسر می شود.

هذا تمام الکلام در دینی که جهت موونه است که در کجا اداء و کسر از موونه است و در کجا از موونه نیست.

بقی الکلام در توضیح ما سبق و مطلب علمی ندارد.

دین موونه یعنی چه؟ مثلا اگر 100 قرض کرده است مکه رفته است یا داماد شده است یا مهمانی گرفته است یا ماشین خریده است یا خانه خریده است یا عمل به نذر کرده است یا کفاره داده است یا دیه داده است یا ضمان ما تلف داده است، دین للموونه است. چون این صور کلش موونه است. اگر از ربح ماشین یا خانه می خرید اشکال نداشت، از ربح اگر به نذر عمل می کرد یا مکه می رود و... مانعی نداشت.

پس کل امور متقدمه دین للموونه است.

پس اگر نذر کند که بچه من تا نیمه شعبان اگر خوب شد، 50 تومان به فقراء می دهم، این چهار صورت دارد:

1. امسال عمل به نذر می کند.

2. عمل به نذر عصیانا نمی کند و می خواهد کسر کند.

3. قرض کرده است و عمل به نذر کرده است و می خواهد وفاء کند.

4. قرض کرده است و عمل به نذر کرده است و می خواهد کسر کند.

اولی خمس ندارد، دومی خمس دارد و نمی توان کسر کند. همچنین اینها در سال آینده هم مطرح است و کل مباحث گذشته در اینجا جاری می شود.

قسم دوم سیاتی ان شاء الله تعالی.