موضوع: / نماز جمعه/ عدم متابعت از امام

در قنوت نماز جمعه، سه نظریه بود.

در این رابطه، چهار طائفه از روایات وجود دارد:

طائفه اول: این طائفه دلالت بر این دارد که در نماز جمعه، دو قنوت است، کما افاده سیدنا الاستاد.

این طائفه دارای سه روایت است و همه هم صحیحه می باشند: ح 4 و 8 و 12.

طائفه دوم: این طائفه دلالت بر این دارد که در نماز جمعه، قنوت واحده است.

این طائفه دارای پنج روایت است که این پنج روایت عبارت است از: ح 2 از باب 5 و ح 5 و ح 6 و ح 7 و ح 11 از باب 5 قنوت.

طائفه سوم: روایاتی که می گوید در نماز جمعه، قنوت وجود ندارد.

این طائفه را حدیث 9 و 10 از باب 5 از قنوت تشکیل می دهد.

طائفه چهارم: روایاتی که زیاد هم هستند در باب 2 قنوت آمده است، می گوید در هر دو رکعت، یک قنوت است، نماز نافله باشد یا جمعه باشد یا فریضه باشد.

اینجا باید کار شود که کدامیک از این طوائف اقرب الی الواقع است.

طائفه چهارم که مرحوم صدوق و حلّی انتخاب کرده اند، قطعا ساقط است، زیرا نسبت طائفه اولی و ثانیه به طائفه چهارم، عموم و خصوص مطلق است، او می گوید هر دو رکعتی یک قنوت دارد و این می گوید دو رکعتی جمعه دو قنوت دارد و اخص می باشد، پس طائفه چهارم ساقط است چون اعم از طائفه اول و دوم است.

کما اینکه طائفه سوم ایضاً ساقط است، زیرا:

اولا: سند این دو روایت قابل مناقشه است، شیخ از سعد که پنج سعد داریم که شیخ از آنها روایت دارد و چهار سعد ضعیف هستند و یک نفر موثق است که سعد بن عبدالله باشد.

ثانیا: کما اینکه عبدالملک بن عمرو در حدیث 9 معلوم نیست توثیق رجالی داشته باشد.

ثالثا: کسی به این روایات عمل نکرده است.

پس طائفه سوم اولا سند مشخص نیست ثانیا احدی از فقهای امامیه به آن عمل نکرده است. این اعراض قطعی علمای امامیه است.

لذا برخی از علماء این طائفه را حمل بر عدم وجوب کرده اند و برخی از علماء حمل بر تقیه کرده اند.

پس طائفه سوم را می توان گفت از رده خارج است.

پس می ماند طائفه اول و دوم که ظاهرا و الله العالم بین این دو طائفه تضاد نیست، چون مفاد طائفه دوم این است که در نماز جمعه، یک قنوت است اما نمی گوید دوم نیست، از قنوت دوم ساکت است. در نماز جمعه قنوت است، یکی هم هست، اما نمی گوید دو تا نیست، بر فرض که ظهور در نفی داشته باشد، ظهور ضعیفی است و طائفه دوم نص در دو تا است، النصّ مقدم علی الظاهر.

فعلیه ما افاده سیدنا الاستاد من القنوتین تمام است.

برای روشن شدن بحث، از هر طائفه یک روایت می خوانیم:

طائفه اولی: «وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ الْخَرَّازِ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلَهُ بَعْضُ أَصْحَابِنَا وَ أَنَا عِنْدَهُ عَنِ الْقُنُوتِ فِي الْجُمُعَةِ فَقَالَ لَهُ فِي الرَّكْعَةِ الثَّانِيَةِ فَقَالَ لَهُ قَدْ حَدَّثَنَا بِهِ بَعْضُ أَصْحَابِنَا أَنَّكَ قُلْتَ لَهُ فِي الرَّكْعَةِ الْأُولَى فَقَالَ فِي الْأَخِيرَةِ وَ كَانَ عِنْدَهُ نَاسٌ كَثِيرٌ فَلَمَّا رَأَى غَفْلَةً مِنْهُمْ قَالَ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ فِي الْأُولَى وَ الْأَخِيرَةِ فَقَالَ لَهُ أَبُو بَصِيرٍ بَعْدَ ذَلِكَ قَبْلَ الرُّكُوعِ أَوْ بَعْدَهُ فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع كُلُّ قُنُوتٍ قَبْلَ الرُّكُوعِ إِلَّا فِي الْجُمُعَةِ فَإِنَّ الرَّكْعَةَ الْأُولَى الْقُنُوتُ فِيهَا قَبْلَ الرُّكُوعِ وَ الْأَخِيرَةَ بَعْدَ الرُّكُوعِ»[1]

روایت در مقام شرح است، به اینکه امام فرمود دو قنوت است، اکتفاء نکرده است، آن رکوع کجا است، در رکعت اول یا دوم، قبل از رکوع یا بعد از رکوع که حضرت می فرمایند همه قنوت ها قبل از رکوع است الا در نماز جمعه که در رکعت اول قبل از رکوع و در رکعت دوم بعد از رکوع است.

حدیث 4 و 8 هم همین است.

طائفه دوم: «وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ ابْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ وَهْبٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْقُنُوتُ فِي الْجُمُعَةِ (وَ الْعِشَاءِ) وَ الْعَتَمَةِ وَ الْوَتْرِ وَ الْغَدَاةِ فَمَنْ تَرَكَ الْقُنُوتَ رَغْبَةً عَنْهُ فَلَا صَلَاةَ لَهُ»[2]

این کجا دارد که در رکعت ثانیه قنوت نیست؟ اگر ظهور هم داشته باشد که قنوت یکی است، آن یکی نص است.

نتیجه ما ذکرنا این است که ما افاده المفید و المدارک و الصدوق، دلیل معتبری ندارد. پس در نماز جمعه دو قنوت است، در رکعت اول قبل از رکوع و در رکعت دو بعد از رکوع.

مطلب سوم: سیدنا الاستاد می فرمایند: «ثم إن أحكامها في الشرائط و الموانع و القواطع و الخلل و الشك و السهو و غيرها ما تقدمت في كتاب الطهارة و الصلاة»[3]

اگر در نماز جمعه خللی پیش آمده چه کند، شک بین 1 و 2 کرده است، ظن بین 1 و 2 دارد است، کثیر الشک چه کند؟ ایشان بحث نکرده است و می گوید بحثش گذشت و ما هم این را بحث کردیم و شاید سه سال بحث کرده باشیم، 15 قاعده در خلل است که با هم تزاحم دارند.

فعلیه مطلب سوم این است که خلل در باب نماز جمعه وجود دارد یا خیر؟ جواب این است که تقدّم الکلام.

بحث نماز جمعه از 22/8/1401 شروع شده و تا امروز که تمام شد و 175 جلسه به طول کشید.

ان شاء الله سال تحصیلی آینده با بحث جدید در خدمت دوستان خواهیم بود.