الأمر الرابع: مُسقِطات الخیار فی بیع الخیار/بیع الخیار /خیار الشرط

موضوع: خیار الشرط/بیع الخیار /الأمر الرابع: مُسقِطات الخیار فی بیع الخیار

متن کتاب: و المحكی عن العلّامة الطباطبائی فی مصابیحه الردّ على ذلك (1) بعد الطعن علیه (1) بمخالفته (1) لما علیه الأصحاب بما محصّله: أنّ التصرّف المسقط، ما وقع فی زمان الخیار و لا خیار إلّا بعد الردّ (2)، و لا ینافی شی‌ءٌ ممّا ذكر (3)، لزومَه (4) بالتصرّف بعد الردّ (5)؛

    1. ای استدلال المحقّق الأردبیلی و صاحب الکفایة رحمهما الله علی عدم کون التصرّف فی الثمن موجباً لسقوط الخیار من أنّ الخیار فی بیع الخیار، شُرِّعَ للتصرّف فی الثمن قبل الردّ فی عین امکان استرداد اللمبیع و لو کان التصرّف فی الثمن قبل الردّ موجباً لسقوط الخیار، لکان الخیار بلا فائدة.

    2. حاصل ردّ استدلال محقّق اردبیلی و صاحب کفایة الأحکام «رحمة الله علیهما» توسّط مرحوم علّامه طباطبائی آن است که اگرچه اصل مدّعای شما صحیح بوده و تصرّف در ثمن قبل از ردّ ثمن، مُسقِط خیار نیست، ولی استدلال شما صحیح نبوده و این عدم اسقاط خیار به جهت آن نیست که قبل از ردّ ثمن، خیار وجود دارد، ولی اسقاط آن به واسطه تصرّف در ثمن، با فائده جعل این خیار منافات دارد، بلکه به جهت آن است که اساساً قبل از ردّ ثمن، خیاری وجود ندارد تا تصرّف در ثمن، اسقاط آن به حساب بیاید.

با این توضیح روشن می شود چون تصرّف در ثمن قبل از ردّ ثمن، موجب سقوط خیار نیست، لذا به هیچ وجه با فائده جعل خیار یعنی تصرّف در ثمن قبل از ردّ ثمن در عین امکان استرداد مبیع، منافاتی نخواهد داشت.

    3. من انه لو كان التصرف قبل الردّ مسقطاً لزم عدم فائدة فى هذا البيع، لأنّ فائدة بیع الخیار، تصرّف البائع فی الثمن قبل ردّ الثمن فی عین امکان استرداد المبیع.

    4. ای لزوم بیع الخیار و سقوط الخیار فیه.

    5. ای تصرّف البائع فی الثمن بعد ردّ الثمن الی المشتری.

متن کتاب: لأنّ ذلك (1) منه (2) بعده (3) لا قبله (4) و إن كان (5) (6) قادراً على إیجاد سببه (7) فیه (8)؛ إذ المدار على الفعل لا على القوّة (9)، على أنّه لا یتمّ (10) فیما اشترط فیه الردّ فی وقتٍ منفصلٍ عن العقد كیومٍ بعد سنةٍ مثلًا، انتهى محصّل كلامه (11).

    1. ای التصرّف فی الثمن.

    2. ای من البائع.

    3. ای بعد الرد الذی ثبت فیه الخیار و لا یکون اسقاط الخیار بالتصرّف بعد الردّ، اسقاطاً لما لم یجب.

    4. ای لا قبل الرد الذی لم یثبت فیه الخیار حتّی یکون اسقاط الخیار بالتصرّف قبل الردّ، اسقاطاً لما لم یجب.

    5. ای البایع.

    6. جمله «و لا ینافی شی‌ءٌ ممّا ذكر، لزومَه بالتصرّف بعد الردّ»، جمله معترضه بوده و عبارت «و إن کان قادراً الخ»، قید برای عبارت قبل از این جمله معترضه یعنی عبارت «انّ التصرّف المسقط، ما وقع فی زمان الخیار و لا خیار إلّا بعد الردّ» می باشد ای: «انّ التصرّف المسقط، ما وقع فی زمان الخیار و لا خیار إلّا بعد الردّ، فلا یثبت خیارٌ للبائع قبل الردّ و ان کان قادراً علی ایجاد سبب الخیار و هو الردّ».

    7. ای سبب الخیار و هو الردّ.

    8. ای فیما قبل الردّ.

    9. ای اذ المدار فی ثبوت الخیار الذی هو شرطٌ لصحّة اسقاط الخیار، علی الخیار الموجود بالفعل، لا الخیار الموجود بالقوّة المعدوم بالفعل.

    10. ای ادّعاء قدرة البائع بعد العقد و قبل الردّ، علی ایجاد سبب الخیار و هو الردّ.

    11. ای العلّامة الطباطبائی رحمه الله فی المصابیح.