1403/07/24
بسم الله الرحمن الرحیم
اشتراط العلم بقدر المثمن/الشرط الرابع: العلم بالعوضین /شروط العوضین
موضوع: شروط العوضین/الشرط الرابع: العلم بالعوضین /اشتراط العلم بقدر المثمن
متن کتاب: مسألة العلم بقدر المثمن (1) كالثمن شرطٌ (2) بإجماع علمائنا كما عن التذكرة (3)؛ و عن الغنیة (4): «العقد على المجهول باطلٌ بلا خلاف»؛ و عن الخلاف (5): «ما یباع كیلًا فلا یصحّ بیعه جزافاً (6) و إن شوهد إجماعاً»؛ و فی السرائر: «ما یباع وزناً فلا یباع كیلًا بلا خلاف».
و الأصل فی ذلك (7) ما تقدّم من النبوی المشهور (8).
و فی خصوص الكیل و الوزن (9) خصوص الأخبار المعتبرة:
منها (10) صحیحة الحلبی عن أبی عبد اللّٰه علیه السلام: «فی رجلٍ اشترى من رجلٍ طعاماً عِدلًا (11) بكیلٍ معلوم و انّ صاحبه (12) قال للمشتری: ابتع منّی هذا العِدل الآخر بغیر كیل؛
1. ای بالکیل فی المکیل و الوزن فی الموزون و العدّ فی المعدود و الذرع فی المذروع.
2. ای فی صحّة البیع.
3. ای کما حُکِیَ عن التذکرة.
4. ای و حُکِیَ عن الغنیة.
5. ای و حُکِیَ عن الخلاف.
6. یعنی بدون اندازه گیری و کیل کردن.
7. ای الدلیل علی اشتراط العلم بقدر المثمن فی صحّة البیع.
8. ای حدیث نفی الغرر.
9. ای الدلیل علی اشتراط خصوص الکیل و الوزن فی المکیل و الموزون.
10. ای من الأخبار المعتبرة التی تدلّ علی اعتبار العلم بقدر المثمن فی خصوص الکیل و الوزن اذا کان المثمن مکیلاً و موزوناً.
11. العدل هو وِعاءٌ من القطن.
12. ای صاحب المشتری و هو البایع.
متن کتاب: فإنّ فیه (1) مثل ما فی الآخر (2) الذی ابتعت (3)؟ قال: لا یصلح (4) إلّا بكیل. قال: و ما كان من طعامٍ سَمَّیتَ (5) فیه كیلًا، فإنّه لا یصلح مجازفةً (6)، هذا (7) ممّا یكره من بیع الطعام».
و فی روایة الفقیه: «فلا یصحّ بیعه مجازفة» (8) (9).
1. ای فی تلک العدل الخر.
2. ای فی العدل الأوّل.
3. ای مثله من الکیل.
4. ای لا یصلح بیع العدل الآخر.
5. ای عیّنت.
6. ای بدون معرفة القدر و هو هنا بالکیل.
7. ای البیع مجازفةً.
8. یعنی مرحوم شیخ مفید در من لا یحضره الفقیه در ذیل این روایت به جای تعبیر «فلا یصلح بیعه مجازفةً» فرموده أند: «فلا یصحّ بیعه مجازفةً» و واضح است که هر دو تعبیر دلالت بر بطلان بیع مکیل مجازفةً دارند.
9. به نظر می رسد نسخه ای از فقیه که در دسترس مرحوم شیخ انصاری بوده است، مبتلای به تصحیف بوده و لام «یصلح» در قلم ناسخ آن سقط شده و «یصح» نوشته شده است، و الّا در نسخ دیگر فقیه، همان تعبیر «یصلح» وجود دارد.
