موضوع: تفسیر موضوعی/غفلت /آیه 22 سوره ق

در بحث تفسیر بحث به نکات تفسیری مربوط به آیه 22 سوره ق رسید.

هشت نکته در این مقام مورد بحث است. اولین نکته مربوط به خلق بهشت و جهنم است که مرحوم علامه شعرانی از این آیه استفاده فرموده اند که بهشت و جهنم طبق این آیه شریفه موجود هستند.

نکته دوم :

﴿لَقَدْ كُنْتَ في‌ غَفْلَةٍ مِنْ هذا﴾

«هذا» اسم اشاره نزدیک است. مشار الیه هم قیامت است. این دو نکته در کنار یکدیگر مفهوم جالبی دارد. بعضی از ما خیال میکنیم تا مرگمان یا ظهور ولی عصر عجل الله تعالی فرجه خیلی زمان باقی مانده است. ولی قرآن می فرماید مرگ و برزخ که هیچ، قیامت که نهایت دنیاست، بسیار نزدیک است که با اشاره هذا بیان شده است.

عمر نوح هم که باشد مثل باد می رود و می گذرد.

هرکس به 40 سالگی برسد در شیب زندگی افتاده است.

علی ای حال قیامت نزدیک است. و انسان برای این دنیای زودگذر و برای پست و مقام بی ارزش چه ها که نمی کند.

نکته سوم :

عبارت ﴿لَقَدْ كُنْتَ﴾ و عبارت ﴿وَ جاءَتْ كُلُّ نَفْس﴾‌ در یک سیاق است. مخاطب این کنت و جائت چند احتمال دارد.

1 – مجرمین مخاطب این دو آیه هستند. ادات عموم به حسب مدخول است و کل نفس یعنی کل مجرمین[1]

2 – کافرین مقصود است. مجرم ممکن است مسلمان هم باشد اما کافر غیر مسلمین هستند.[2]

3 – منکرین معاد مقصود است. هرکس که باشد. مسلمان باشد یا کافر باشد. این افراد را به آن شکل کذایی وارد محشر می کنند.

4 – همه انسان ها یعنی مومن و منافق و مسلمان و کافر و همه و همه به این صورت محشور می شوند.[3]

مختار سیدنا الاستاد این است که مخاطب این آیه هر انسان گنه کاری است که اولا توبه نکرده باشد و ثانیا مشمول شفاعت نباشد.

هر گنه کاری که این گونه باشد با همان حالت ذلت وارد می شوند.

در این نظریه به ملاکات توجه شده است. کسی که گناه نکرده یا توبه کرده چنین کاری با او نمی شود. مخصوصا اگر به روایات مراجعه شود خدای کریم وعده داده است که اهل توبه نصوح، گناهشان را مورد مغفرت قرار دهد که حتی اعضا و جوارح هم فراموش کنند.

نکته چهارم :

کشفنا دال بر این است که وقتی انسان وارد قیامت می شود، سطح آگاهی در یک اندازه قرار میگیرد و بالا میرود یعنی آنچه مورد اعتقاد مومن در دنیا بوده، در قیامت مورد اعتقاد همه خلائق می شود. البته این اعتقاد و ایمان در قیامت برای کفار فایده ندارد مانند ایمان فرعون در لحظه غرق شدن.

علی ای حال واقعیات عالم هستی و مقامات اهل بیت علیهم السلام روشن می شود و حتی انسان قوه اختیار خود را در قیامت می فهمد و میشناسد.

عده ای درقوه اختیار دچار شبهاتی هستند اما واقعیت این است که جبری در عالم نیست و انسان مختار است.

بعضی از عوامل خانوادگی و موروثی اختیار انسان را ضیق می کند ولی هیچ انسانی مسلوب الاختیار نمی شود و حساب و کتاب خدا بر اساس مقدار اختیار انسان است. کسی که در دنیا ثروت داشته حساب سخت تری دارد.

نکته پنجم :

مقصود از بصرک چشم سر نیست بلکه بصیرت و چشم دل است. چرا که غطا و پرده مکشوف، مقصود جهل و نادانی ها است. لذا کسانی که در این دنیا پرده را کنار زدند به بصیرت رسیدند کما اینکه مولاناالامیر علیه السلام فرمود : لو کشف الغطا ما ازددت یقینا[4]