موضوع: تفسیر موضوعی/غفلت /آیه 136 سوره اعراف

صحبت در آیات غفلت بود که الحمدلله شش آیه از آیات بیان شد و بررسی شد.

در این آیه هفتم مباحث در امتداد آیه ششم است. در واقع موضوع این آیه با آیه ششم یکی است و مباحث در همان محور است و لذا عمده مباحث بیان شده و در این آیه کار سریعتر پیش می رود.

﴿فَانْتَقَمْنا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْناهُمْ فِي الْيَمِّ بِأَنَّهُمْ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ كانُوا عَنْها غافِلين‌﴾[1]

(سرانجام از آنها انتقام گرفتيم، و آنان را در دريا غرق كرديم؛ زيرا آيات ما را تكذيب كردند، و از آن غافل بودند.)

خدا در کمین و انتقام هر گنه کار اصرار کننده است. انتقام این بود که در دریا غرق شدند. سبب انتقام ایشان تکذیب آیات و در نتیجه غفلت ایشان بود.

شرح لغات :

انتقمنا از ماده نقم است که به معنای کیفر و مجازات است. البته در مناسبت های مختلف متفاوت است.

ماده «انتقمنا» را در قرآن وقتی بررسی کنیم متوجه می شویم در مواضع مختلف استعمال شده و معنای آن در معناهای قریب المضمون آمده است.

از جمله انتقام و کیفر و خشم و کینه بستن که البته کینه شدیدتر از حسادت است و مثل سرطان در مقابل بیماری معمولی است که از بیماری عادی و عدم درمان آن کار به سرطان رسیده است.

در مواردی به معنای عیب جویی هم امده است.

اما معنای اصلی آن به نقل راغب انکار است[2] . انکار گاه با زبان است که طرد می شود. گاه انکار به عقوبت است یعنی مجازاتی می کند که این مجازات سبب طرد شدن می شود.

به نظر استاد معنای نقمه عقوبت است. یعنی ما ایشان را عقوبت و مجازات کردیم. معانی دیگر ملازمات در معناست. معنای اصلی نقم همین عقوبت است.

«یم» یعنی دریا که بعضی به دریای خاص گفته اند یعنی خیلی بزرگ باشد. اختلاف نظر است که این یم عربی است یا سریانی است یا هیروگلیف که شبیه یونانی است. از قرائن به دست می آید که استعمالات مصری و هیروگلیف بوده است و در واقع از خارج وارد شده است.

راغب تیمم را هم به همین ریشه برگردانده است.[3]

نکات تفسیری :

در این آیه کریمه اصل نکات سابقا بیان شده است.

مرحوم علامه طباطبایی ره چند نکته بیان کرده اند.

1 – سبب گرفتاری بنی اسراییل در بلاهای عجیب و غریب چه بوده؟

یکی از بلاهای ایشان این بود که برای تطهیر با یکدیگر مبارزه کنند و همدیگر را بکشند. البته اختلاف نظر است. برخی معتقدند مقصود همین هم کشی است. اما برخی دیگر گفته اند خوبان باید بدان را بکشند به عنوان حد شرعی ارتداد که بدان به خدای موسی علیه السلام پشت کردند و طرف آن وادی رفتند و لذا قانون ارتداد هم قتل است.

جنس و جوهره خراب بنی اسراییل نکته مهم ماست که اینها چقدر کور دل بودند. خدا همه را بینا افریده ولی اخلاق و سبک زندگی انسان را کور دل کرده است.

علی ای حال این انواع عذاب ها به فرعونیان طوری بود که فقط یقه فرعونیان را می گرفت. اما باز بنی اسراییل عبرت نمیگرفتند.

یک نمونه از عبرت ها رود نیل بود که برای غبطیان خون بود و برای سبطیان آب بود.

نمونه دیگر سیل و باران عجیبی بود که امکانات و خانه غبطیان را خراب کرد تا حدی که در بیابان ها خیمه زدند. در حالی که همین سیل به بنی اسراییل آسیب نزد. خدا اراده کرد این سیل به بنی اسراییل آسیب نزد.

این ها معجزات خاص است که مورد عبرت بنی اسرائیل واقع نشد.