موضوع: تفسیر موضوعی/غفلت /آیه 7 و 8 یونس

تتمه بحث آیه چهارم در سوره یونس، آیات ۷ و ۸ در اهمیت جهان‌بینی
در ادامه مباحث تفسیری، و پیش از ورود به پنجمین آیه مرتبط با رذیله اخلاقی غفلت، بخش مختصری از آیه چهارم باقی مانده است که به آن می‌پردازیم. آیه مورد بحث، آیات ۷ و ۸ از سوره مبارکه یونس است:
﴿إِنَّ الَّذِينَ لَا يَرْجُونَ لِقَاءَنَا وَرَضُوا بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَاطْمَأَنُّوا بِهَا وَالَّذِينَ هُمْ عَنْ آيَاتِنَا غَافِلُونَ، أُولَئِكَ مَأْوَاهُمُ النَّارُ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ﴾
یکی از پیام‌های مهم و درس‌آموز این آیه، تنظیم "جهان‌بینی" است. نوع نگرش و نگاه انسان به دنیا در نظام هستی، تأثیر بنیادینی بر زندگی او دارد. اگر این نگرش، صحیح و مطابق با واقع نباشد، فرد دچار آسیب و رنج می‌شود. این نکته به اصل تربیتی مطرح شده در بحث فقه نیز مرتبط است که اگر فرزند در محیط خانه به درستی تربیت نشود و "قدرت نه گفتن" و "تحمل نه شنیدن" را نیاموزد، در جامعه (مدرسه، دانشگاه، محیط ورزشی) آسیب‌پذیر خواهد بود. نگرش ما به حوادث و دنیای پیرامون، نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.
برای تبیین این موضوع، می‌توان از مثال آزمون کنکور استفاده کرد. جوانی که برای ورود به دانشگاه و رشته‌های مهم در جلسه کنکور حضور دارد، جهان‌بینی و نگرش او متناسب با این فضاست. او پذیرفته است که در این چند ساعت حق ندارد به اطراف نگاه کند؛ حق ندارد راه برود یا به سرویس بهداشتی برود؛ حق ندارد با کسی صحبت کند یا از تلفن همراه استفاده نماید.
دلیل این پذیرش آن است که آینده شغلی و آرزوهای او (پزشک، مهندس یا پرستار شدن) به موفقیت در همین آزمون گره خورده است. این جوان با نگرش واقع‌گرایانه، خود را برای سختی‌های آزمون آماده کرده و به قوانین آن پایبند است و اعتراضی نمی‌کند. او حتی نوع تغذیه خود را پیش از آزمون مدیریت می‌کند تا دچار مشکل نشود.
تمام تلخی‌ها و گرفتاری‌های انسان از این نشأت می‌گیرد که با چه عینکی به دنیا نگاه می‌کند. قرآن کریم، دنیا را "لهو و لعب" معرفی می‌کند، اما ما آن را بسیار جدی گرفته‌ایم. در مقابل، آخرت را که عین واقعیت و امری ماندگار است، به شوخی گرفته و کمترین ارزش را برای آن قائل هستیم. این خطای اصلی ماست و از همین‌جا مشکلات آغاز می‌شود.
دنیا دقیقاً مانند فضای آزمون کنکور، بلکه حساس‌تر از آن است. انسان برای "اختبار" و "امتحان" به این نشئه (دنیا) وارد شده است. نشئه قبلی (رحم مادر) جایگاه آزمون نبود، گرچه در همان‌جا نیز تصور می‌شد که کل نظام هستی همان است. خداوند انسان را از نشئه رحم مادر به این دنیا آورد و امکانات لازم را برای امتحان در اختیار او قرار داد.
امتحان الهی در همه شئون زندگی جاری است:

1 -امتحان در داده‌ها و نداده‌های خود انسان
انسان با آنچه خداوند به او عطا کرده (علم، مال، آبرو) آزموده می‌شود. آیا از این داده‌ها در مسیر رضای الهی استفاده می‌کند یا در راه عجب، غرور و تکبر؟ به عنوان مثال، عالمی که فرزند خود را به گونه‌ای تربیت می‌کند که با تجربه یک شکست، غرور او کنترل شود، در حال تمرین برای این آزمون است.
زمانی که خداوند چیزی را به انسان نمی‌دهد، واکنش او (شکر یا ناسپاسی و گله‌مندی) بخشی از امتحان اوست.
2 - امتحان در داده‌ها و نداده‌های دیگران:
این تصور که دیگران به ما مرتبط نیستند، اشتباه است. انسان در قبال داده‌ها و نداده‌های اطرافیان (دوست، برادر، همسایه) نیز امتحان می‌شود؛ اگر خداوند به برادر انسان رتبه و مقامی عطا کند، واکنش فرد (خوشحالی یا حسادت) میدان امتحان اوست.اگر خداوند چیزی را به برادر انسان نداده باشد، فرد امتحان می‌شود که آیا حاضر است کمبود او را جبران کند، با او همدردی نماید یا سنگ صبور او باشد.

یک انسان موحد و معتقد به قیامت، با نگاهی اخروی در این دنیا زندگی می‌کند. او همه چیز را از منظر امتحان می‌نگرد و خود را برای سختی‌ها آماده می‌سازد، همانند دانشجویی که برای آزمون کنکور آماده می‌شود. چنین فردی در برابر فراز و نشیب‌های روزگار، بی‌دلیل گله و شکایت نمی‌کند. این "غر زدن‌ها" و "نق زدن‌ها" باعث محرومیت انسان از "تضرع" در پیشگاه الهی می‌شود. مدیریت همین یک مسئله (ترک شکایت بیجا) می‌تواند پیشرفت معنوی بزرگی برای انسان به ارمغان آورد.
مهم‌ترین پیام این آیه به عنوان جمع‌بندی این است که بپذیریم در چه نشئه‌ای زندگی می‌کنیم. باید قبول کنیم که دنیای ما، دنیای فراز و فرود است و به هیچ چیز جز خداوند نمی‌توان اعتماد کرد.
یک تصادف می‌تواند تمام حافظه انسان را از بین ببرد. (مانند عالمی که پس از حادثه‌ای حافظه خود را از دست داد و مجبور به تحصیل مجدد از مقدمات شد و یا یک ضربه می‌تواند حواس انسان را مختل کند. (مانند فردی که پس از یک تصادف، حس بویایی خود را کاملاً از دست داد و چه بسیار افرادی که تمام دارایی و امکانات خود را به ناگهان از دست داده‌اند.
انسان گاهی آنچنان از خدا غافل می‌شود که گمان می‌کند داشته‌هایش ذاتی و جدایی‌ناپذیر از اوست، در حالی که در یک حادثه ممکن است همه چیز از دست برود. روزگار، سرشار از درس و عبرت است و باید از خداوند بخواهیم که در این امتحانات موفق باشیم.
بحث آیات ۷ و ۸ سوره یونس در اینجا به پایان می‌رسد و آیه جدید (آیه ۷ سوره روم) در جلسه آینده تقدیم خواهد شد.