موضوع: تفسیر موضوعی/حسادت و خیرخواهی /تفسیر آیه 109 سوره بقره

کلام و سخن در آیه 109 سوره مبارکه بقره بود.

در نکات تفسیری ، مطالبی بیان شد.

در نکته چهارم به «فاعفوا و واصفحوا» رسیدیم.

چرا در این قسمت خداوند به پیامبر صلی الله علیه و اله دستور می دهد با یهودیانی که با اسلام دشمنی کردند ، عفو و صفح داشته باشید؟

معنا و فلسفه و حکمت آن چیست؟

چند احتمال بود در این مقام که مورد اول این بود که این عفو غیر از آن عفو مصطلح است. در عفو نسبت به مومنین طوری باید رفتار کرد که گویا اصلا مساله ای نبوده است. اما در این عفو ، جنسش متفاوت است. در واقع این عفو و صفح نوعی تاکتیک است یعنی روش کوتاه مدت که به غرض وصول به امر مهم انجام می شود.

اینکه این تاکتیک چگونه است اختلاف است. بعضی گفته اند تاکتیک نظامی است و بعضی دیگر تاکتیک سیاسی می دانند.

تاکتیک نظامی یعنی یهود در آن وقت قدرت چندانی نداشته اما ضعیف هم نبوده است. در واقع در موازنه وحشت بوده است. یعنی مسلمین از یهود حساب می بردند و یهود هم از مسلمین حساب می بردند.

مثل شرائط فعلی نظام اسلامی که نسبت به اول انقلاب رشد چشمگیری داشتیم و قدرت خوبی داریم ، اما چنانچه با دشمن مقایسه کنیم ، دشمن ما هم قوی است و این مساله ای واقع بینانه است ، لکن سخن در قوت ابزاری و تسلیحات نیست ، بلکه صحبت در این است که دشمن فهمیده است که در صورت جنگ ، خودش هم آسیب مهم خواهد دید.

در مدینه هم چنین فضایی حاکم بوده است.

این معنای تاکتیک نظامی است که بعضی بیان نموده اند. از این فرصت عفو استفاده کنید و خودتان را قوی کنید و سپس دشمن را مغلوب کنید.

بعضی دیگر معتقدند این عفو تاکتیک سیاسی است.

در شرایط موجود در آن عصر ، جبهه اسلام قوی تر بوده است ولی جنگ را انتخاب نکردند و عفو را انتخاب کردند و علت این بود که از یهودیان استفاده دیگری داشته باشیم و آن قرار دادن یهودیان در مقابل مشرکین است. در واقع با این کار اختلاف بین یهودو مشرکین بیشتر می شود.

نظریه مختار استاد اینست که این دو نظریه مانعه الجمع نیستند و لذا هم جنبه سیاسی هم جنبه نظامی را استفاده کرده اند که در ابتدا ایشان را سپر در مقابل دشمن قرار داده اند.