موضوع: فقه الاسره/احکام الصبیان /بررسی تعارض بین ولایت ولی در تربیت و حریم خصوصی مولی علیهم

مرور مطالب گذشته:

در ادامه مباحث گذشته، نوبت به سوال سوم رسید که حیم خصوصی با تعریف مشخص شده و قلمرو مشخص، سند و مدرکی دارد برای حجیت یا خیر؟ در واقع اصل این بحث و حل تعارض و ثبوت تعارض متوقف بر حجیت حریم خصوصی است. تا مشروعیت حریم خصوصی ثابت نشود، تعارض که تقابل دو حجت است، محقق نمی شود.

بنابراین در سوال سوم باید مدرک مشروعیت و حجیت حریم خصوصی روشن شود تا علاوه بر مجامع بشری و بین المللی، مشروعیت آن هم ثابت شود.

مبنای شرعی :

دلیل عقلی و عقلایی بیان شد. اما در سند و مدرک شرعی حریم خصوصی هم به ایات و هم به روایات می توان استناد کرد که آن ها را بررسی خواهیم کرد.

این مساله از مستحدثات است و لذا در منابع متقدم چندان نمی توان دلیلی یافت الا اینکه در پی انطباق این مطلب بر مبانی هستیم که ان شا الله ذکر خواهد شد.

آیات قرآن کریم :

این مساله در آیات متعددی استدلال شده که البته ما چهار مورد را انتخاب میکنیم به این جهت که برخی از آیات قابلیت استناد نداشت و استدلال به آن ها را قبول نداریم.

اولین آیه :

سوره حجرات، آیه 12 :

﴿... وَ لا تَجَسَّسُوا ...﴾

(... تجسس نکنید ...)

روشن ترین آیه برای دلالت بر مقصود همین آیه کریمه است که صراحتا نهی از تجسس در امور دیگران می کند که قهرا ملازمه دارد با تایید مقوله حریم خصوصی برای افراد. در واقع مطلق است و حذف متعلق دال بر عمومیت است. البته مجددا بیان میکنیم که مساله حریم خصوصی نسبی و اضافی است.

فثبت المطلوب

آیه دوم :

سوره نور، آیه 27 و 28

﴿يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُيُوتاً غَيْرَ بُيُوتِكُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا وَ تُسَلِّمُوا عَلى‌ أَهْلِها ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُون‌؛ فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فيها أَحَداً فَلا تَدْخُلُوها حَتَّى يُؤْذَنَ لَكُمْ وَ إِنْ قيلَ لَكُمُ ارْجِعُوا فَارْجِعُوا هُوَ أَزْكى‌ لَكُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ عَليم‌﴾

(اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! در خانه‌هايى غير از خانه خود وارد نشويد تا اجازه بگيريد)

در معنای استیناس بیان شده است که صدا و یا سرفه ای که دال بر حضور باشد و نشانه اجازه باشد.

علی ای حال در این آیه شریفه ورود به منزل را متوقف بر استیناس کرده است یعنی با ذکر و تسبیح و کلماتی مثل یا الله و الله یا سرفه کردن اهل منزل را از حضور خود آگاه کند و نوعی اجازه و اذن است و لذا در ادامه فرمود اگر کسی نبود یا اذن نداد حق ورود به آن منزل را ندارید. این آیه دلیل دیگری است که منزل را از حریم خصوصی شمرده است.

«خیر» در ذیل آیه 27 سوره مبارکه نور دال بر افضلیت نیست بلکه همین درست است و غیر این صحیح نیست به قرینه آیه 28 که نهی فرموده است.

لازم به ذکر است که ما در این مقام در صدد اثبات اصل مقوله حریم خصوصی است و جزئیات و فروعات بحث دیگری است.

آیه سوم :

سوره نور؛ آیه 58

﴿يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لِيَسْتَأْذِنْكُمُ الَّذينَ مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ وَ الَّذينَ لَمْ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْكُمْ ثَلاثَ مَرَّاتٍ مِنْ قَبْلِ صَلاةِ الْفَجْرِ وَ حينَ تَضَعُونَ ثِيابَكُمْ مِنَ الظَّهيرَةِ وَ مِنْ بَعْدِ صَلاةِ الْعِشاءِ ثَلاثُ عَوْراتٍ لَكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ وَ لا عَلَيْهِمْ جُناحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَيْكُمْ بَعْضُكُمْ عَلى‌ بَعْضٍ كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ وَ اللَّهُ عَليمٌ حَكيم‌﴾

(اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! بردگان شما، و همچنين كودكانتان كه به حدّ بلوغ نرسيده‌اند، در سه وقت بايد از شما اجازه بگيرند: پيش از نماز صبح، و نيمروز هنگامى كه لباسهاى (معمولى) خود را بيرون مى‌آوريد، و بعد از نماز عشا؛ اين سه وقت خصوصى براى شماست؛ امّا بعد از اين سه وقت، گناهى بر شما و بر آنان نيست (كه بدون اذن وارد شوند) و بر گرد يكديگر بگرديد (و با صفا و صميميّت به يكديگر خدمت نماييد). اين گونه خداوند آيات را براى شما بيان مى‌كند، و خداوند دانا و حكيم است!)

این آیه کریمه نیز دلالت دارد که حتی در بین اعضای خانواده هم به صورت نسبی خط قرمز و حریم های جداگانه ای وجود دارد که قران دستور و الزام دارد که این حریم های بین والدین و فرزندان رعایت شود و این یک حریم خصوصی برای زوجین به حساب می آید لذا از این آیه هم میتوان اصل مقوله حریم خصوصی را انتزاع و اثبات کرد.

در واقع سه موقعیت خط قرمز و حریم خصوصی زوجین است و هیچ کسی حتی فرزندان بالغ و نابالغ حق ورود ندارد. البته در زمان امروز وضعیت درب و خانه ها خوب شده اما در هزار سال قبل وضعیت اینگونه نبود و لذا دستور رسیده که فرزندان نابالغ در سه وقت برای ورود به منزل والدین اجازه بگیرد.

مقصود از ظهر، قبل از اذان و وقت خواب قیلوله است.