موضوع: فقه الاسره/احکام الصبیان /حقوق مستحبی اولاد (تکریم الام)

سخن در هشتمین دسته روایات مربوط به حقوق مستحبی صبیان بود و بیان شد که موضوع این دسته از روایات تکریم مادر است.

در واقع احترام به مادر فرزند از حقوق فرزند شمرده شده است. این مساله پیچیده نیست چرا که نوزاد در دامنی پرورش صحیح میابد که دامن آرام باشد. دامن آرام در قلب آرام است و قلب و روح آرام به احترام و حفظ حرمت اوست.

وجه استناد این مدعا روایت سکونی از امام صادق علیه السلام است.

عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ جُمْهُورٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ عَنِ السَّكُونِيِّ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَنَا مَغْمُومٌ مَكْرُوبٌ فَقَالَ لِي يَا سَكُونِيُّ مِمَّا غَمُّكَ قُلْتُ وُلِدَتْ‌ لِي‌ ابْنَةٌ فَقَالَ يَا سَكُونِيُّ عَلَى الْأَرْضِ ثِقْلُهَا وَ عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا تَعِيشُ فِي غَيْرِ أَجَلِكَ- وَ تَأْكُلُ مِنْ غَيْرِ رِزْقِكَ فَسَرَّى وَ اللَّهِ عَنِّي‌ فَقَالَ لِي مَا سَمَّيْتَهَا قُلْتُ فَاطِمَةَ قَالَ آهِ آهِ‌ ثُمَّ وَضَعَ يَدَهُ عَلَى جَبْهَتِهِ فَقَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص حَقُّ الْوَلَدِ عَلَى وَالِدِهِ إِذَا كَانَ ذَكَراً أَنْ يَسْتَفْرِهَ أُمَّهُ‌ وَ يَسْتَحْسِنَ اسْمَهُ وَ يُعَلِّمَهُ كِتَابَ اللَّهِ وَ يُطَهِّرَهُ وَ يُعَلِّمَهُ السِّبَاحَةَ وَ إِذَا كَانَتْ أُنْثَى أَنْ يَسْتَفْرِهَ أُمَّهَا وَ يَسْتَحْسِنَ اسْمَهَا وَ يُعَلِّمَهَا سُورَةَ النُّورِ وَ لَا يُعَلِّمَهَا سُورَةَ يُوسُفَ وَ لَا يُنْزِلَهَا الْغُرَفَ وَ يُعَجِّلَ سَرَاحَهَا إِلَى بَيْتِ زَوْجِهَا أَمَّا إِذَا سَمَّيْتَهَا فَاطِمَةَ فَلَا تَسُبَّهَا وَ لَا تَلْعَنْهَا وَ لَا تَضْرِبْهَا. [1]

(به سند مذکور از سکونی نقل است که با حال مغموم وارد بر امام صادق علیه السلام شدم و حضرت فرمود : چه شده سکونی؟ عرض کردم : برایم دختر متولد شده است. حضرت فرمود : ای سکونی سنگینی آن بر زمین است و رزقش بر عهده خداست و زندگی و معیشت آن دخلی به معیشت و عمر و زندگی تو ندارد و رزق تو را نخواهد خورد. سکونی می گوید با این فرمایش سرور بر من وارد شد. حضرت فرمود : نامش را چه نهادی؟ عرض کردم : فاطمه. حضرت آه کشید و دست مبارک را بر پیشانی نهاد. سپس فرود : پیامبر صلی الله علیه و اله فرمود : حق فرزند پسر بر عهده پدر این است که مادرش را تکریم کند و نام نیکو انتخاب کند و قرآن را به او بیاموزد و او را ختنه کند و شنا به او آموزش دهد. و اگر فرزند دختر باشد ، مادرش را تکریم کند و نام نیکو انتخاب کند و سوره نور را به او آموزش دهد ولی سوره یوسف را به او آموزش ندهد و ایشان را در قسمت های بالاخانه اسکان ندهید و ایشان را زودتر از تحت ولایت خودت خارج کن به سوی خانه شوهر و تعجیل داشته باشید و اما اگر نام او را فاطمه نهادید او را سب نکنید و لعن نکنید و او را نزنید.)

«استفره» به معنای تکریم است و از باب استفره است که در باب تضحیه هم وارد شده است که هرگاه قصد قربانی دارید، قربانی را فارهه انتخاب کنید به معنای چاق و فربه است که با آن از پل صراط عبور خواهید کرد. در جاهای دیگر به معنای زیرک و باهوش هم استعمال شده است.

وجه سفارش به تکریم والدین کما اینکه بیان شد، آرامش کودک است و البته همانطور که سابقا ذکر شد حداقل آن واجب است و حد کمال این تکریم مستحب است.

نام نیکو هم مقصود نامی است که زیبنده باشد نزدیک به فرهنک اهل بیت علیهم السلام باشد و چنانچه نام موهن باشد تغییر آن لازم است.

در روایت سکونی از ختنه به طهارت تعبیر شده و علت آن این است که از ختنه به طهور تعبیر شده است.[2]

وجه تعلیم سوره نور، نکات مربوط به عفاف و حیا است که در این سوره بیان شده است و نکته عدم اسکان در غرفه های بالاخانه عدم دیدن نامحرم و دیگران است.

در بحث تعجیل در ازدواج به این معناست که مبادا سن ازدواج دختران به تاخیر بیافتد که دیگر امکان ازدواج نباشد و مبادا اولویت دختران تحصیل باشد. این به معنای عدم تحصیل ایشان نیست بلکه به معنای عدم اولویت تحصیل است، بلکه اولویت مادری و همسری است. البته این متوقف بر تمهید و آماده سازی دختر در امور خانه داری و ازدواج است.

ذیل روایت که درباره دختر مسمی به فاطمه است، ظاهرا کلام امام صادق علیه السلام است و نه اینکه کلام رسول اکرم صلی الله علیه و اله باشد.