موضوع: فقه الاسره/احکام الصبیان /حقوق صبیان

بیانات به مناسبت هفته دفاع مقدس :

قبل از ورود در بحث فقه با توجه به هفته دفاع مقدس و انجام وظیفه نسبت به این جایگاه، مطالبی بیان می کنیم.

در رابطه با حدوث اصل این نظام و موفقیت این نظام در جنگ تحمیلی، کما اینکه امام راحل فرمودند سرّ اصلی و علت اصلی این موفقیت حدوثا «وحدت کلمه» بود. مقصود از «کلمه» ، کلمه توحید است یعنی سبب پیروزی انقلاب در مقابل حکومت دو هزار ساله شاهنشاهی ، وحدت توحیدی بود و حضور در صحنه برای خدا و به خاطر خدا بود.

وقتی خدا میدان را مدیریت کند، «ید الله فوق ایدیهم» و تجلی قدرت خداست و در این فضا، غلبه کلمه توحید عجیب نیست.

همین نکته سبب بقا و استمرار هم بوده و هست. وحدت کلمه و برای خدا کار کردن دلیل استمرار و حرکت در مسیر انقلاب و حق است.

به خاطر خدا پای کار انقلاب و علم انقلاب بایستیم. از خودخواهی بگذریم. از غرور و اعمال سلیقه شخصی بگذریم. برای پرچم توحید در صحنه حضور پیدا کنیم نه اینکه به خاطر مسائل قومی و قبیلگی و مسائل غیر الهی وارد صحنه شویم.

اگر پای پرچم الله ایستادیم ، پیروزیم.

علی ای حال ما حوزویان نقش بیشتری داریم در این مساله و به تناسب نقش اجتماعی، تکلیف داریم. و شرط این ندای توحیدی رهایی از رذائل اخلاقی است که در مباحث تفسیری به دنبال درمان همین رذائل هستیم.

و اما الفقه :

در جلسه سابق بحث به حقوق اولاد که بر عهده والد است، رسید.

وجه تعرض به حقوق واجبه بر عهده والد ، نه والده :

اینکه حیث بحث در ارتباط با والد و اولاد است. وجه اینکه صرفا به وظیفه والد میپردازیم این است که بعضی مشکلات تربیتی در تداخل والد و واالده به وجود آمده است. بنابراین فعلا ما فقط در حقوق ولد بر والد بحث می کنیم. والده هم رکنی از تربیت است لکن فعلا بحث در همین موضوع (حقوق ولد بر والد) است.

بیان شد که حقوق بر دو قسم واجب و مستحب است و بحث ما در حقوق واجبه است و حقوق مستحبی در حاشیه مطرح می شود.

حقوق واجبه ولد بر عهده والد :

حقوق واجبه اولاد بر عهده والد چند چیز است :

اول : وظیفه هدایت و تربیت فرزند نسبت به توحید و شئون توحیدی و نبوت و امامت و معاد از ابتدا بر عهده والد است.

مقصود از ابتدا، قبل از تولد ولد و حتی قبل از ازدواج است. در وقت انتخاب همسر ملاک و معیار انتخاب باید بر همین اساس باشد.

و روش انتقال مبانی توحیدی باید بر اساس فضای فکری همان ولد باشد. با زبان کودکانه باید معارف را منتقل کرد.

دشمن به جای بازی های مشترک والدین و ولد که می شد معارف را در قالب بازی منتقل کرد، بازی های یارانه ای و تلفن همراه را طرحی کرد که دشمن خوراک فکری بدهد به فرزندان که اگر این تربیت به نحو صحیح اتفاق نیافتد این فرزند دچار انحراف خواهد شد و در نتیجه می شود مصداق «انه لیس من اهلک»

و هکذا برنامه تربیتی والد باید به گونه ای باشد که بر اساس آداب عرشی و الهی بوده باشد و فرزندش را بر اطاعت الهی تمرین دهد یعنی سبک زندگی را طوری تنظیم کند که فضا و محیط رشد و تربیت فرزند بر اساس انجام واجبات و ترک محرمات و یادگیری واجبات و محرمات بوده باشد.

هر کودکی که متولد می شود بر اساس فطرت است و در روایت از رسول اکرم صلی الله علیه و اله نیز وارد شده است که فرمود :

كُلُ‌ مَوْلُودٍ يُولَدُ عَلَى‌ الْفِطْرَة[1]

(همه کودکان، متولد می شوند بر فطرت)

همه کودکان بر اساس فطرت توحیدی متولد می شوند و علت انحراف افراد به جهت تربیت والدین برمیگردد.

خیلی اوقات متاسفانه دغدغه والدین صرفا خوراک و پوشاک می شود در حالی که تکلیف اصلی والدین بحث تربیت درست و انتقال معارف است.

و هکذا سعی والد بر این باشد که هیچ گاه بدی در حق فرزندش مرتکب نشود و به او ظلم نکند به یک بیان کلی ، حقوق واجبه همین بود.

بنابراین حقوق واجبه عبارتند از : تربیت عرشی و تربیت صحیح ، انتقال معارف به اولاد ، ظلم نکردن

اما ادله این حقوق باید بیان شود که ان شا الله بیان خواهد شد.

بیان ادله و مدرک مدعا :

لکن هدف اصلی ما در این مقام بررسی همین حقوق واجبه از منظر روایات و ادله شرعی است که در واقع مستند موارد مدعا به حساب می آید. فلذا ان شا الله تعالی و بعونه تعالی از اینجا به بعد به ذکر روایات مخصوص این باب می پردازیم.

اولین روایت که مهمترین روایت در این بخش است از مرحوم شیخ صدوق ره از امام سجاد علیه السلام نقل شده است.

رَوَى إِسْمَاعِيلُ بْنُ الْفَضْلِ عَنْ ثَابِتِ بْنِ دِينَارٍ عَنْ سَيِّدِ الْعَابِدِينَ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ع قَالَ‌ ... وَ أَمَّا حَقُ‌ وَلَدِكَ‌ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ مِنْكَ وَ مُضَافٌ إِلَيْكَ فِي عَاجِلِ الدُّنْيَا بِخَيْرِهِ وَ شَرِّهِ وَ أَنَّكَ مَسْئُولٌ عَمَّا وُلِّيتَهُ مِنْ حُسْنِ الْأَدَبِ وَ الدَّلَالَةِ عَلَى رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْمَعُونَةِ عَلَى طَاعَتِهِ فَاعْمَلْ فِي أَمْرِهِ عَمَلَ مَنْ يَعْلَمُ أَنَّهُ مُثَابٌ عَلَى الْإِحْسَانِ إِلَيْهِ مُعَاقَبٌ عَلَى الْإِسَاءَةِ إِلَيْه ...[2] ‌

(به سند مذکور از امام سجاد علیه السلام نقل است که فرمود : اما حق فرزند بر تو اینست که بدانی او از تو است و به تو منتسب است در این دنیا چه شر باشد و چه خیر باشد؛ و تو مسئول هستی از آنچه بر عهده تو است از حسن ادب و راهنمایی به سوی پروردگار و یاری کردن بر طاعت خداوند. پس به گونه ای با او رفتار کن و عمل کن مثل کسی که میداند با احسان به او ثواب می برد و با بدرفتاری با او عقاب می شود.)

در این روایت حضرت تاکید دارند که این فرزند اصل و ریشه اش به والدین بر میگردد. این فرزند چه خوب باشد و چه بد باشد وصله پدر مادر است.

والدین نمی توانند بی تفاوت باشند نسبت به این فرزند و مسئول هستند نسبت به آنچه پدر ولایت دارد.

«من» در «مِنْ حُسْنِ الْأَدَبِ» بیانیه است و بیان از «ما ولیته» است.

چهار مورد مذکور در این روایت ذکر شده است. حسن ادب و راهنمایی به سوی پروردگار و یاری در راه اطاعت و بندگی و عمل به نحوی که می داند در مقابل احسان و عمل خیر مثاب و پاداش می گیرد ودر مقابل بدرفتاری و سوء رفتار عقاب خواهد داشت.