موضوع: اصول عملیه/برائت /تنبیهات برائت

مؤدای احادیث من بلغ چیست؟

چهار احتمال برای مؤدای این احادیث ذکر شد و هر کدام را مورد بررسی قرار دادیم تا ببینیم کدام یک از این احتمالات به آنچه ما می فهمیم اقرب است؛ احتمال اول را کنار گذاشتم

احتمال دوم: این بود که احادیث من بلغ جعل حجیت می کنند یعنی این احادیث آمده اند تا خبر ضعیف را حجت نمایند بعضی از اعاظم معاصر به این قول قائلند "من بلغه ثوابٌ" روایتی آمده که حسن یا ضعیف است یعنی همه راویان آن موثق و شیعه دوازده امامی نیستند لذا از کانال درایت الحدیث و روایت الحدیث نتوانستیم مشکل آن را حل نماییم به عنوان مثال روایت معروف "دعا عند رویت الهلال" ثواب دارد یا نمک خوردن اول غذا دارای ثواب است یا با پای راست وارد مسجد شدن ثواب دارد و مثال این روایات به سند که می نگریم از جهت درایت و روایت فوت و فن لازم را ندارد تا روایت را پرورانده و بگوید حجةٌ شرعیه و عنوان صحیحه یا موثقه بر آن منطبق گردد، در اینجا می رویم سراغ احادیث من بلغ و می گوئیم این احادیث از جهت صدور معتبر هستند و کمک می کنند به این روایات، به عنوان مثال همین روایت ضعیف و حسن می گوید "من بدأ الطعام بالملح له ثواب" و احادیث من بلغ می گوید "من بلغه ثواب و عمل ذلک ثواب برای او مقدر می شود ولو پیغمبر نگفته باشد" این را معادل جعل حجت بدانید

حال این حجیت سه معنا دارد:

1. طریقیت احادیث من بلغ می گویند خبر ضعیف طریق است به سوی واقع پس در این صورت حجت ظنی است

2. معذریت و منجزیت احادیث من بلغ می گویند به این خبر ضعیف عمل کنید یا موافق با واقع هست و یا موافق نیست اگر موافق باشد منجز و اگر موافق نباشد معذر

3. سببیت

اما طریقیت با بعضی روایات من بلغ سازگار نیست زیرا در بعضی آمده ولو پیامبر نفرموده باشد این جمله یعنی احادیث من بلغ کاری به واقع ندارند اگر حجیت به معنای طریقیت باشد واقع مهم است.

اما معذریت و منجزیت که برای بحث الزامات است و ما در بحث مستحبات کار می کنیم و هیچ کس از احادیث من بلغ وجوب و حرمت را بحث نکرده

اما سببیت یعنی تصویب گویا احادیث من بلغ می گوید مثلا نمک خوردن اول غذا ثواب دارد و ما همین الان جعل می کنیم برای آن و کار به عالم واقع نداریم آنچه أماره می گوید حکم خداست که می شود سببیت و تصویب که هرچه از این روایت برداشت کردید حکم الله است اگرموافق با عالم واقع هست که هیچ و اگر موافق با عالم واقع نبود خدا حکم را تغییر می دهد بنابراین احتمال دوم نیز قابل اثبات نیست

احتمال سوم: استادمان حضرت ایه الله فلسفی رضوان الله تعالی علیه این احتمال را بیان فرمود و خدشه ای بر آن وارد نکرد احتمالی که کمترین مؤونه را دارد و آن اینکه احادیث من بلغ ارشاد می کنند به حکم عقل، می گویند اگر روایتی شنیدید که ثواب دارد احتیاط کنید و انجام دهید و عقل نیز این را می گوید بنابراین می شود ارشادی، در بحث احتیاط نیز چیزی که اثبات می شود عقلی است و ربطی به شرع پیدا نمی کند وقتی احتمال دادید چیزی در نزد پروردگار ثواب دارد در شبهات وجوبیه اگر سراغ آن بروید و انجام دهید کار خوبی است و مورد مدح قرار می گیرید و ثواب به خاطر انقیاد داده می شود

احتمال چهارم: نظر صاحب کفایه است ایشان فرمود ثواب إِنّ است و احادیث من بلغ إنّ (معلول) را بیان می کنند و از معلول پی به علت می برند که استحباب نفسی است "من بلغه ثوابٌ فعمل به نیت ثواب" ثواب دریافت می شود و هر عملی ثواب دارد کشف می کنیم مستحب نفسی است هذا معنا تسامح در ادله سنن روایتی که عنوان کرده نمک خوردن اول غذا ثواب دارد ضعیف السند است و احادیث من بلغ می گوید چون اشاره به ثواب دارد پس مستحب است و در مورد سند آن می گوید تسامح یعنی لازم نیست در مستحبات سند قوی باشد مسامحه کنید از آنجا که ثواب دارد، مستحب نفسی است .

تنها دفاعی که می توان از مرحوم آخوند نمود اینکه می فرماید إناًّ ثواب دارد نه اینکه شارع نمک خودن را جعل نموده، تسامح است و کاری به جعل نداشته باشید همین که ثواب دارد می توان مستحب نفسی را بر آن بار نمود

مرحوم آخوند در باب تجری و انقیاد مبنایی داشت و می فرمود: فعل قلبی دارای حکم است همین که انسان در عالم قلب منقاد می شود فعل است و به همین شکل می توان در مستحب نفسی از ایشان دفاع کرد که مستحب نفسی یعنی با اینکه روایت سند ندارد انقیادی که پیدا می کنید بخاطر احادیث من بلغ و منقاد می شوید همین پذیرفتن یعنی استحباب نفسی نهایتا فرمایش مرحوم آخوند گرفتار بعضی اشکالات دیگر است که سیاتی...