موضوع: المقصد الثالث:فی المفاهیم/مباحث مقدماتی /امور مقدماتی

بحث ما در مقصد سوم است: المقصد الثالث: فی المفاهیم

قبل از ورود به مباحث اصلی این بحث مقدمه ای را بیان میکنیم .

در مقدمه ذکر چند امر ضروریست ، امر اول: معنای لغوی وعرفی واصطلاحی کلمه مفهوم است.

از نظر لغت مفهوم بمعنای ما یُفهم من اللفظ هست در صورت مفرد بودن لفظ ومفهوم بمعنای ما یُفهم من اللفظ در صورت جمله بودن لفظ.

*مفهوم از نظر لغت موضوع لهش همان ما یفهم من الفظ یا جمله هست.

اما از نظر عرفی معنای عرفیش علی الظاهر همان معنای لغوی هست با این تفاوت که معنای لغوی مفهوم بالوضع حاصل می شود ولی مفهوم از نظر عرف اعم ازاینکه همان معنای لغوی است بالوضع ولی معنای عرفی اعم از بالوضع وغیر بالوضع هست.

گاهی هم کلمه مفهوم بر مطلق ما یُفهم من الشیئ اطلاق می شود سواءٌ کان لفظ باشد یا غیر لفظ باشد، مثل کتابت یا خط بریل برای نابینیان.

گاهی اوقات هم معنای دیگری دارد، هیچکدام از سه قسم داخل در بحث ما نیستند چون مراد ما از مفهوم در مقابل منطوق هست در حالتی که این معانی سه گانه بعضی هاش خودشان منطوق هستند،در اینجا تعاریف وتفاسیر مفهوم مختلف می شود.

1)محقق خوئی(ره): ایشان ابتداء منطوق را بیان می کنند.

منطوق: هر معنایی که از لفظ بالمطابقه ویا به کمک قرینه عامع یا قرینه خاصه فهمیده بشود آن را منطوق می گویند، مثال برای دلالت مطابقی، کلمه اسد که مر حیوان مفترس هست که این همین منطوق هست ولی آیه ای که دلالت می کند بر منطبق مثال:﴿وانزلنا من السماء ماءاً طهوراً﴾[1] این آیه بالمطابقه دلالت می کند بر طهارت آب نازله از آسمان وقرینه عامه همان اطلاق عامه هست ولی قرینه خاصه مثل رایت اسداً یرمی

این جمله دارای منطوق هست با کمک قرینه خاصه وآن کلمه یرمی هست که ما از این کلمه می فهمیم جمله رایت اسداً یرمی دارای معنای منطوقیست وآن رجل شجاع هست .

پس خلاصه کلام خوئی (ره) در باب منطوق این شد که یا به دلالت مطابقی دلالت دلالت بر منطوق کند مثل رایت اسداً یرمی یا به قرینه عامه دلالت بر معنای معنای منطوقی کند:مثل اترانا من السماء ماءً طهورا ویا با قرینه خاصه دلالت بر معنای منطوقی می کند:رایت اسدا یرمی .

"عبارت محقق خوئی(ره)"

« اما المنطوق فانَّه یطلق علی کلّ معنیٍ یُفهم من اللفظ بالمطابقة او بالقرینة العامه او الخاصه کقوله:رایت اسداً فانه یدل علی ان کون المری هو الحیوان المفترس وکقوله تعالی: وانزلنا من السماء ماءً طهوراً حیث انَّه یدلُّ علی طهوریة الماء بالمطابقه وعلی طهوریة جمیع افراده بالاطلاق والقرینه العامه، کما انَّ قولنا رایت اسداً یرمی یدل علی ان المری رجلاً،بالقرینة الخاصه وبالجمله فما دلَّ علیه الفظ وضعاً او اطلاقاً او من ناحیة القرینة العامة او الخاصه فهو منطوقٌ، انه یُفهم من شخصٍ من نطق به المتکلم »[2]

اما توضیح مفهوم از نگاه آیت الله خوئی (ره) فردا انشاء الله