موضوع: نواهی/آیا نهی دلالت بر فساد می کند یا خیر؟ /نظریِّة آقا ضیاء عراقی(ره)

بحث ما درباره ی این بود که آیا نهی دلالت بر فساد می کند یا خیر؟

آقا ضیاء الدین عراقی(ره) فرمودند: که نهی دلالت بر فساد نمی کند ، کلام ایشان مفصل بود که ما بعضی از اشکالات بر کلام ایشان را مطرح کردیم.

یکی از آن اشکالات این هست که آگر چنانچه نهی به عبادت تعلق بگیرد ولکن در مقام دفع وجوب بالفعل عبادت باشد، یعنی خیال میکرد این عبادت برای او وجوب بالفعل دارد ، مولی از چنین عبادتی نهی کرد، این نهی دلالت بر مفسده یا عدم الملاک در آن عبادت نمی کند فقط وجوبش را بر می دارد حتی استحبابش را هم نمیتواند بردارد.

اینچنین نهی دلالت بر فسادآن نمی کند مثل اینکه مکلفی می گوید روزه گرفتن واجب است واز طرفی نهی داریم که نباید در روزجمعه روزه بگیری، این نهی دلالت بر عدم وجوب می کند ودلالت بر فساد روزه روز جمعه ندارد.

جواب ما به آقا ضیاء عراقی : این است که ما اینجا قرینه داریم که این نهی دلالت بر فساد نمی کند،قرینه این است که این نهی می خواهد این توهم را بردارد یا می گویند :کل مما امسکن یعنی بخورید از شکار سگ شکاری هست و در مانحن فیه هم نهی شده از نماز جمعه ،فقط برای رفع توهم پس نهی در عبادات دلالت بر فساد می کند مگر مواردی که قرینه وجود داشته باشد ، که ما تابع قرینه خواهد بود.

بحث در دو مقام است:

1)نهی در عبادات

2)نهی در معاملات -که بحث این است که آیا نهی در اینها موجب فساد می شود یا خیر؟

فیه اقوالٌ

اول: قول صاحب کفایة(ره):ایشان قائل به تفصیل شدند بین اینکه در معاملات نهی مولوی باشد وبین اینکه نهی ارشادی باشد که ما با

مثل آیه مبارکه: ﴿یا ایها الذین آمنوا اذا نودی للصلاة من یوم الجمعه....﴾[1]

در این آیة امر هست ولی در واقع امر هست:لا تبیعوا در اینجا نهی، نهی مولوی است دلالت بر حرمت عمل می کند(یعنی حکم تکلیفی حرمت را میرساند) ولی دلالت بر فساد این معامله نمی کند، حال اگر کسی این وقت معامله کرد، معامله حرام است ولی صحیح هست ، وصحت در معامله مجاز بودن تصرف طرفین هست، ولی اگر چنانچه نهی ما نهی ارشادی باشد، دلالت بر فساد معامله می کند، مثلاً در کلدنیا کسی که مالک مالی نیست معامله نمی کند وفارغ از شریعت ، از این شخص شکایت لا تبع ما لیس عندک .

پس مرحوم صاحب کفایة (ره) تفصیل داده بین نهی مولوی ونهی ارشادی باشد دلالت بر حکم وضعی می کند ما برای روشن کردن کلام صاحب کفایة ایشان ابتدا اقسام معاملات را بیان می کند وبعد می گوید نهی در کدامیک دلالت بر فساد می کند ودر کدامیک دلالت بر فساد نمی کند:

1)اگر نهی به خود عقد وایجاب وقبول تعلق بگیرد، این نهی دلالت بر حرمت تکلیفی می کند ولی دلالت بر فساد معامله نمی کند وبین حرمت یک عمل وفساد آن ملازمه بر قرار نیست زیرا در بعضی موارد حرمت هست ، ولی فسد نیست مثلاً در جائی نهی خورده به عقد بیع در وقت نماز جمعه.

ما باید اقسام متعلق نهی در معاملات را بیان می کنیم:

1)نهی خورده بر خود ایجاب وقبول حرام است ولی موجب فساد هست.

2)نهی تعلق بگیرد به مسبب(تملیک وتملک نقل وانتقال) مثل نهی از بیع سلاح به اعداد والدین واگر کسی عبد مسلمانی را به کافر فروخت دلالت بر ملکیَّت آن کافر نمی کند.

چنین نهی دلالت بر حرمت چنین معامله ای می کند ولی دلالت برفساد معامله نمی کند، ولی بر وظیفه مسلمانان هست که باید اون قرآن ویا عبد مسلمان را واو به چندین برابر از کفار بخرند.

لذا در اینجا قسم دوم از متعلقات نهی این است که نهی تعلق بگیرد به خود مسبب دلالت بر فساد نمی کند