1404/02/30
بسم الله الرحمن الرحیم
کلام شیخ انصاری در کتاب مطارح الانظار/آیا اجتماع از باب تزاحم است با تعارض؟ /اجتماع امر ونهی
موضوع: اجتماع امر ونهی/آیا اجتماع از باب تزاحم است با تعارض؟ /کلام شیخ انصاری در کتاب مطارح الانظار
آیا مسئله اجتماع امر ونهی از باب تزاحم است یا تعارض؟ وچه ثمره ای دارد؟
نظر صاحب کفایة(ره): مسئله اجتماع از باب تزاحم است وبه صورت مفصل بیان شد.
نظر شیخ انصاری(ره):مسئله اجتماع از باب تعارض است ، یعنی شیخ انصاری(ره) امتناعی بودن را بعید نمی دانند وتقدم نهی بر امر بعید نمی دانند، لذا از باب تعارض خواهد بود.
"عبارت شیخ انصاری در سه جا از کتاب مطارح الانظار:"
(ایشان در سه جا از این کتاب در اینباره صحبت میکنند که خلاصه آن این است که می فرماید: امتناعی بودن بعید نیست ولی در جائی دیگر مطرح میکنند که اجتماع داخل در باب تعارض است )
"عبارت ایشان در مطارح الانظار"
«هي أن الأمر و النهي في مورد الاجتماع هل هما متعارضان إذ لا تعارض بينهما فعلى القول بالامتناع فالتعارض ثابت و على القول بالجواز فلا تعارض و يترتب على تلك المسألة»[1]
علت این دو گونه نظریه داشتن شیخ انصاری(ره) چیست؟
چون اگر ما قائل به امتناع شدیم معنایش این است که حکم امر یا نهی فقط یکی از آنها دارای ملاک است در مقام جعل که داخل در باب تعارض می شود ،چون فرق اساسی بین تعارض وتزاحم این است که در تزاحم هر دو حکم دارای ملاک ومصلحت هستند ولی مانع یکی می شوند ولی در تعارض یک حکم دارای ملاک ومقتضی است.
نکته مهم:ثمره این بحث چیست؟ ثمره در صلاة در مکان غصبی ظاهر می شود، اگر کسی نماز را در مکان غصبی بخواند؟
وقتی مسئله اجتماع در باب تعارض داخل شد وما جانب نهی را مقدم داشتیم ، صلاة در مکان غصبی نخواهد بود چون نهی بر امر تقدم دارد، نهی مقدم می شود ،در نتیجه صلاة در مکان غصبی علاوه بر امر نداشتن ملاک ومصلحت هم نخواهد داشت.
لذا چه بر مبنای صاحب جواهر(که صحت صلاة را نیازمند داشتن امر میدانند)و صاحب کفایة (که می گویند صحت صلاة وابسته به داشتن ملاک ومقتضی است ونیازی به امر نیست)
پس صلاة در مکان غصبی بر طبق تمام مبانی باطل است.
"عبارت شیخ انصاری در جای دیگر از کتاب مطارح الانظار "
« و يمكن أن يقال إن ملاحظة الترجيح في الدلالة يوجب المصير إلى أن مورد الاجتماع خارج عن المطلوب بجميع أحواله و أطواره و هو يوجب فساد المورد بواسطة ارتفاع المطلوبية و الأمر»[2]
"نظر صاحب کفایة (ره) در کفایة الاصول"
چون ما مسئله اجتماع امر ونهی از باب تزاحم می دانیم ،صلاة در مکان غصبی در حالت نسیان حرمت غصب ویا جهل به حرمت غصب ویا اضطرار یه کنار گذاشتن در مکان غصب این صلاة صحیح خواهد بود ،چون ملاک تزاحم را دارند از یک طرف واز طرف دیگر در حالتی که نسیان یا جهل یا اضطرار نباشد نماز در مکان غصبی باطل است .
این مطلب نیاز به شرح وتوضیحات بیشتری دارد که انشاء الله در روزهای آینده بیان خواهیم داد.
