موضوع: اقسام عبادات مکروهة/عبادات مکروهة بمعنای اقلُّ ثوابا هست /اشکال مرحوم صاحب فصول

موضوع درس ما درباره این بود که مرحوم صاحب کفایة در قسم دوم از عبادات مکروهه فرمودند که عبادات مکروهة به معنای اَقَلُّ ثوابا هست، مثلاً نهی از صلاة در حمام نه به معنای حزازة ومفسده است بلکه بمعنای اقلُّ ثواباً هست، نسبت به صلاة در مسجد وصلاة در خانه.

مرحوم صاحب فصولی اشکالی را مطرح کردند به صاحب کفایة:

که اگر کراهت معنایش اقلُّ ثوابا باشد پس ما هر عبادتی را اگر با عبادات دیگر مقایسه کنیم باید بشود برآن واژه کراهت را اطلاق کرد اگر اقلُّ ثوابا بود.

به عبارت دیگر صاحب فصول می فرماید:اگر اینگونه باشد دوتا اشکال پیش می آید:

اشکال اول: هر عبادتی که در مقام مقایسه قرار بگیرد با عبادت دیگری اگر اقلُّ ثواباً باشد باید بتوان مکروه بودن را به او نسبت داد، مثلاً اگر ثواب نوافل یومیِّة صد باشد وثواب صوم نود باشد، ما باید بتوانیم به صوم وصف کراهت بدهیم در حالی که احدی از فقهاء چنین حرفی را نزده اند.

اشکال دوم: اگر چنانچه استحباب به معنای اقل ثواباً باشد تالی فاسد دارد ، وآن این است که ما وقتی بعضی از افراد یک طبیعت را با همدیگر مقایسه می کنیم اگر یکی بر دیگری توابش بیشتر بود باید به او مستحب بگوئیم ، در حالی که احدی از فقهاء قائل به چنین حرفی نشده اند مثلا صلاة در منزل با صلاة در حمام ، در حالی که هیچکس به صلاة در منزل استحباب نمی گویند بلکه به او مباح می گویند.

عبارت صاحب فصول در ما نحن فیه خیلی مفصل هست ( طلاب گرامی جهت مطالعه بیشتر به کتاب الفصول الغرویَّة چاپ سنگی ص131 سطر 18 مراجعه کنند.

شیخ اعظم انصاری(ره همین اشکال را از قول دیگران در کتاب مطارح الانظار ج1ص636مطرح کرده است.

ولی در کفایة خیلی خلاصه بیان شده است:

«عبارت مرحوم صاحب کفایة»

ولا یرد علیه بلزوم اتصاف العبادة التی تکون اقلُّ ثواباً من الاُخری بالکراهة ولزوم اتصاف ما لا منقصةٌ فیه ولا مصلحة فیه»[1]

مرحوم صاحب کفایة (ره) دوتا اشکال مطرح شده کرده اند وخودشان هم جواب میدهند :

اینگونه نیست که ما با مقایسه دو تا طبیعت یا دو طرف ار یگ طبیعت بگوئیم که یکی مکروه است ویکی مستحب ؟ بلکه در اقل ثواباً، یک طبیعت از یک عبادتی را باید ملاحظه کنیم کح مزیتی دارد ونه منفعتی وآن وقت بعضی از افراداین طبیعت را یگدیگر مقایسه منیم مثلاً در مفهوم صلاظ که اگر ما دو فرد صلاة در حمام وصلاظ در منزل را باهم مقایسه کنیم و می گوئیم صلاة در حمام کراهت دارد ، وصلاظ در منزل مستحب است وصلاة در حمام اقل ثواباً است وصلاة در منزل اکثر ثوابا هست، ولذا معنی ندارد ما دو طبیعت از عبادات را باهم مقایسه کنیم ومتَّصِف به کراهت یا استحباب کنیم تا اشکال شما مطرح و وارد شود.

«عبارت صاحب کفایة»

قال صاحب کفایة فی ردِّ علی الفصول:

«ان المراد فی کونه اقلُّ ثواباً انما هو بقیاسه الی نفس الطبیعة المُتَشَخِّصَه بما لایحدث فیه نقیصةٌ لها ولا زیادةٌ فیها من المشخصات وکذا کونه اگثر ثواباً»[2]

خلاصه قسم دوم از عبادات مکروهة : ما در این قسم اصلاً بحث اجتماع امرونهی نداریم بلکه اجتماع دو تا امر استحبابی است لذا طرفداران جواز اجتماع نمی توانند به این موارد تمسک کنند مثل صلاة در حمام