موضوع: اجتماع امر ونهی /اقسام وجوب وحرمت /مثالهای متعددی برای اقسام وجوب وحرمت

بحث ما درباره ی این بود که آیا بحث اجتماع امر ونهی فی شیئ واح شاما تمام اقسام وجوب وحرمت می شود یا شامل بعضی از اقسام می شود فقط؟

ظاهراً مثال های متعددی برای اقسام وجوب واقسام تقدیم، وجوب عینی مثلاً صَلِّ ، نفی هم همین است اما بالعتبار مختلفند، چون اگر ما واجب را در مقام کفائی بسنجیم آن واجب می شود عینی واگر واجب را در مقابل تخییری بسنجیم آن واجب می شود تعیینی و واجب تخییری مثل اینکه مولی بگوید: صَلِّ او صُم تحریم تخییری مثل کلام مولی مبنی بر اینکه: لا تغصب او لا تجالس مع الاغیار .

مثال برای واجب کفائی: مثل کلام مولی بر ازدواج با یکی از برده هایش ، حرمت کفائی : مثل کلام مولی بر حرام بودن ازدواج یکی از شما ها کنیزان.

سوال:آیا بحث اجتماع امر ونهی شامل تمام وجوب وتحری می شود یا شامل بعضی از اقسام می شود؟

عرض کردیم در اینجا سه قول سه قول وجود دارد:

1)متعلق اکثر اصولیون مثل صاحب کفایة (ره) وامام(ره) که قبلاً گفتیم ومطرح کردیم .

2) قول صاحب فصول(ره) :بحث اجتماع امر ونهی منحصراً در وجوب وتحریم نهی، تحریکی ونفسی جریان دارد ودلیل آن هم بیان کردیم وباطل کرده آن را صاحب کفایة (ره).

دلیل صاحب فصول(ره): کلمه اممر ونهی در عنوان اجتماع امر ونهی گر چه مطلق است وشامل تمام می شود ولی انصراف دارد به وجوب وتحریم نفسی وعینی وتعیینی ، لذا نزاع در اجتماع امر ونهی منحصر می شود بوجوب عینی ، تعینی ونفسی ؟

مرحوم صاحب کفایة(ره) مفصلاً جواب داده اند ولی ما خلاصه اش را بیان می کنیم: انصراف سر منشا می خواهد ، وسر منشا کثرت استعمال یک لفظ در یک معنی می باشد، لکن در ما نحن فیه کثرت استعمال یک لفظ در یک معنی می باشد لکن در مانحن فیه کثرت استعمال وجود ندارد ، چون لفظ وجوب وحرمت به همان میزانی که در عینی ، نفسی وتعینی استفاده می شود، همان میزان هم در غیری کفائی وتخییری جریان پیدا می کند.

نظر استاد:حرف صاحب کفایة قابل پذیرش هست ولی در کلام ایشان تناقض وجود دارد، چون در بحث اجتماع می گوید که وجوب وحرمت انصراف به هیچکدام از این اقسام ندارند ولی در بحث امر می فرمایند که ظاهراً اطلاق امر به عینی نفسی وتعینی را می رساند هذا تهافت ظاهر للکلامین للمحقق الخراسانی.

3)قول سوم(قول محقق خوئی(ره): ایشان معتقدند که نزاع در اجتماع امر ونهی در تمام اقسام وجوب وحرمت جریان دارد مگر در وجوب وحرمت تخییری جریان پیدا نمی کند چون اصلاً نزاع محقق نمی شود.

*پس به نظر مرحوم خوئی(ره) نزاع در باب اجتماع امر ونهی در غیر وجوب تخییری وحرمت تخییری جریان دارد.

مرحوم محقق اصفهانی(ره) در کتاب نهایة الدرایة خودش که شرحی بر کفایة است می فرماید: در وجوب تخییری نهی به جامع تعلُّق می گیرد ونهی به مجموعه دو طرف تخییر تعلق می گیرد در عین حال نزاع شامل وجوب وحرمت تخییری هم می شود.

"کلام صاحب فصول(ره)"

«نعم بین الامر التخییری والنهی التخییری فرقٌ من حیث ان مرجع النهی التخییری الی النهی عن الحمع بین الشیئین لقیام المفسده بالمجموع لا بالجامع، والا تقتضت النهی عن کلِّ الفردین تعینا، فاالامر قائمٍ بکلا الفردین تخییراً والنهی قائمٌ بالمجموع لکنَّه لا یوثر فی الفردین عن محل النزاع ، جوازاً ومنعاً»[1]