مبنای مختار:

    1. ما گفته بودیم که هیأت امر برای ایجاد بعث شدید اعتباری وضع شده است و چنین بعثی اگر توسط مستعلی صادر شود، منشأ انتزاع وجوب است.

پس دلالت امر بر وجوب طبق مبنای ما به وضع است.

    2. اصالة الحقیقه از صغریات اصالة الظهور است یعنی اگر کلامی بدون قرینه صادر شد عرفاً در معنای حقیقی اش ظاهر است. ولی اگر قرینه ای در کار بود، طبیعی است که از ظهور وضعی منصرف می شود.

    3. عقیب حظر بودن می تواند قرینه صارفه باشد ولی نمی توان حکمی کلی و جامع صادر کرد که در همه جا مقام توهم حظر یا مقام عقیب حظر، قرینه عامه است.

    4. اما اگر احراز قرینه بودن نشد آیا محتمل القرینه می تواند مانع ظهور وضعی کلام شود؟ نمی توان حکمی کلی در این باره صادر کرد چراکه میزان احتمال در این باره متفاوت است. اگر احتمال قوی باشد، ممکن است صرف احتمال، مانع ظهور شود و الا فلا.

    5. هر جا عقیب حظر بودن یا در مقام حظر بودن، توانست جلوی ظهور وضعی کلام را بگیرد، امر صرفاً ترخیص را معنی می دهد مگر اینکه قرینه دیگری در کار باشد.

بحث: آیا امر دلالت بر مرّه یا تکرار دارد؟

از زمره بحث های مطرح در علم اصول آن است که آیا امر دلالتی دارد بر اینکه یک بار اطاعت شود و یا مکرراً اطاعت شود؟

اقوال در مسئله:

مرحوم صاحب قوانین، اقوال متعددی را در این مسئله به اصولیون نسبت داده است:

«المشهور أنّ‌ صيغة افعل‌ لا تدلّ‌ إلّا على طلب الماهيّة.

و قيل: تدلّ على التكرار مدّة العمر إن أمكن عقلا و شرعا و يكون تركه إثما. و قيل: على المرّة. و يظهر من بعضهم أنّ مراد القائلين بالمرّة هو الدّلالة على الماهيّة المقيّدة بالوحدة لا بشرط التكرار و لا عدمه، فالزّائد على المرّة لا يكون امتثالا و لا مخالفة. و من بعضهم دلالتها على عدم التكرار، فتكون الزّيادة إثما. و القائلون بالماهيّة أيضا بين مصرّح بحصول الامتثال لو أتى به ثانيا و ثالثا و هكذا، فلا إثم على ترك الزّيادة على المرّة، و يحصل الثواب بفعل الزّائد، و بين قائل بأنّ الامتثال إنّما يحصل بالمرّة، و لا معنى للامتثال عقيب الامتثال.» [1]

توضیح:

    1. قول اول: (مشهور) امر فقط بر طلب ماهیت دلالت دارد. [این قول را صاحب معالم و علامه پذیرفته اند]

    2. قول دوم: امر دال بر تکرار است در طول عمر البته اگر عقلاً و شرعاً ممکن باشد [عقلاً: اگر موجب عسر و حرج نشود و شرعاً: اگر مزاحم با واجب اهم دیگری نشود] پس اگر مکلف تکرار را ترک کرد، گناه کرده است.

    3. قول سوم: امر دال بر مره است ولی اگر بیش از یک بار آورده شد نه امتثال است و نه گناه است، چراکه آنچه واجب است، ماهیت مقید به وحدت است و نسبت به تکرار و عدم تکرار لا بشرط است.

    4. قول چهارم: امر دال بر مره است ولی اگر بیش از یک بار آورده شد، گناه کرده است.

    5. قائلین به قول اول نیز خود دو گروه هستند:

    6. گروهی می گویند اگر واجب بیش از یک بار انجام شد، گناه نشده است بلکه ثواب برده می شود.

    7. گروهی می گویند امتثال بعد از امتثال معنی ندارد و لذا تکرار ثواب ندارد.

    8. دلالت بر ماهیتامردلالت بر تکراردلالت بر مرهتکرار ثواب داردتکرار ثواب نداردبیش از یک بار گناه داردبیش از یک بار گناه ندارددلالت بر ماهیتامردلالت بر تکراردلالت بر مرهتکرار ثواب داردتکرار ثواب نداردبیش از یک بار گناه داردبیش از یک بار گناه ندارد[پس:

‌