مرحوم نائینی سپس به قصد «کون العمل لله» پرداخته است و می نویسد:

«و امّا إذا ... قلنا بكفاية القصد إلى كون العبادة للّه في مقابل العبادة للسمعة و الرّياء، فهو و ان لم يستلزم منه محذور الدّور و تقدّم الشّي‌ء على نفسه لإمكان الأمر بالصّلاة الّتي يأتي بها للّه، بان يؤخذ ذلك في متعلّق الأمر من دون استلزام محذور الدّور و لا تقدّم الشّي‌ء على نفسه، إلّا انّه يرد عليه محذور آخر سار في الجميع حتّى أخذ قصد الأمر و الجهة، مضافا إلى ما يرد عليهما من المحاذير المتقدّمة، و هو انّ باب الدّواعي لا يمكن ان يتعلّق بها إرادة الفاعل، لأنّها واقعة فوق الإرادة، و الإرادة انّما تنبعث عنها، و لا يمكن ان تتعلّق الإرادة بها، لأنّ الإرادة انّما تتعلّق بما يفعل، و لا يمكن ان تتعلّق بما لا يكون من سنخ الفعل كالدّواعي.

و الحاصل: انّ الدّاعي انّما يكون علّة للإرادة، فلا يعقل ان تكون معلولة للإرادة، و إذا لم يكن الدّواعي متعلّقة لإرادة الفاعل فلا يمكن ان يتعلّق بها إرادة الآمر عند إرادته للفعل، لما بيّناه مرارا من الملازمة بين إرادة الفاعل و إرادة الآمر، بمعنى انه كلّما يتعلّق به إرادة الفاعل يتعلّق به إرادة الآمر و كلّما لا يتعلّق به إرادة الفاعل لا يتعلّق به إرادة الآمر، لأنّ إرادة الآمر انّما تكون محرّكة لإرادة الفاعل، فلا بدّ من ان تتعلّق إرادة الآمر بما يمكن تعلّق إرادة الفاعل به، و الدّواعي لا يمكن تعلّق إرادة الفاعل بها عند إرادته للفعل، لأنّها واقعة في سلسلة علل الإرادة، فلا تتعلّق بها إرادة الآمر عند إرادته الفعل من العبد.» [1]

توضیح :

    1. از این قصد، محذور دور پدید نمی آید ولی

    2. محذور دیگری لازم می آید که در همه قصد های دیگر (حتی قصد امتثال امر) هم جاری است.

    3. محذور چنین است: انگیزه های هیچ گاه متعلق اراده واقع نمی شوند چراکه فوق اراده هستند یعنی اراده از آنها ناشی نمی شود.

    4. به عبارت دیگر اراده به فعل تعلق می گیرد و نه به داعی که از سنخ فعل نیست.

    5. پس داعی علت اراده است، پس نمی تواند متعلق اراده و معلول آن باشد.

    6. پس در مکلف اگر اراده انجام عمل هست، این اراده معلول انگیزه است و نمی تواند متعلق اراده باشد.

    7. حال: اگر در مکلف امکان تعلق اراده به انگیزه نیست، آمــر هم نمی تواند آن را در متعلق امر اخذ کند، چراکه:

    8. بین اراده آمر و اراده مکلف ملازمه است یعنی آن چیزی متعلق اراده آمر قرار خواهد گرفت که متعلق اراده فاعل باشد چراکه:

    9. اراده آمر باید محرک اراده فاعل باشد و لذا باید به چیزی تعلق گیرد که امکان تعلق اراده فاعل به آن باشد.

ما می گوییم :

    1. سخن مرحوم نائینی به چند مدعا باز می گردد:

الف) اراده آمر به چیزی تعلق می گیرد که برای فاعل ممکن باشد (و لو این امکان از امر ناشی شود)

ب) فاعل نمی تواند انگیزه و داعی را اراده کند.

    2. به عبارت دیگر مرحوم نائینی می گوید:

آمر اراده می کند که مکلف اراده کند اتیان فعل را

انگیزه و داعیعلتاراده می کندمتعلق معلولاتیان فعل راعلتمعلولانگیزه و داعیعلتاراده می کندمتعلق معلولاتیان فعل راعلتمعلولدر مکلف: