89/07/17
بسم الله الرحمن الرحیم
1. علم عبارت است از : «علم به مجموعه موضوع و مبادی و مسائل»
در این نظریه، علاوه بر حفظ قید علم در تعریف علم، مبادی در کنار مسائل، به عنوان متعلق یک علم قرار گرفته است. شواهدی از نظریات علماء می توان به آن اضافه کرد:
• حاشیة ملاعبدالله
متن تهذیب المنطق :
«اجزاء العلوم ثلاثة : «الموضوعات» و هی التی یبحث فی العلم عن اعراضها الذاتیة و «المبادی» و هی حدود الموضوعات و «المسائل» و هی قضایا تطلب فی العلم»
حاشیه ملّا عبدالله :
«قوله اجزاء العلوم: کل علم من العلوم المدونة لابد فیه من امور ثلاثة : احدها : ما یبحث فیه عن خصایصه و الآثار المطلوبة منه، ای یرجع جمیع ابحاث العلم الیه و هو الموضوع و تلک الآثار هی الاعراض الذاتیة.
الثانی : القضایاء التی یقع فیها هذا البحث و هی المسائل و هی تکون نظریة فی الاغلب و قد یکون بدیهیة محتاجة الی بینة کما صرحوا به و قوله : تطلب فی العلم، یعمّ القبیلتین و اما ما وجد فی بعض النسخ من التخصیص بقوله: بالبرهان فمن زیادة الناسخ علی انه یمکن توجیهه بانه بناء علی الغالب او بان المراد بالبرهان ما یشمل التنبیه فتنبّه.
الثالث : ما یبنی علیه المسائل مما یفید تصورات اطرافها او التصدیقات بالقضایاء المأخوذه فی دلائلها فالاولی هی المبادی التصوریة و الثانیة هی المبادی التصدیقیة.»
• بصائر نصیریة :
«الفصل الثانى فى اجزاء العلوم البرهانية و هى ثلاثة الموضوعات و المسائل و المبادى»[1]
