موضوع: المقصد الاول :فی الامر/الفصل الرابع:فی مقدمة الواجب /اشکالٌ ودفعٌ

یادآوری:

مرحوم آخوند خراسانی(ره) فرمودند:

راه حل چهارم برای تصحیح وجوب مقدمه، قبل از وجوب ذي المقدمه این است که:

- اگر در مواردی شارع مقدمه ایی را واجب قرارداد مثل غسل شب . ماه رمضان از طریق «برهان انی» سبق وجوب واجب (ذى المقدمه) کشف میشود و زمان اتیان این ذى المقدمه متاخر است و مقدمه اش بنحو ملازمه وجوب غیری دارد.

- و اگر از دلیل دیگری بدانیم ذی المقدمه واجب نیست ولی مقدمه اش واجب قرار داده شده است در این حال وجوب این مقدمه نفسی تهیئی است نه غیری ترشحی یعنی این مقدمه زمینه را برای اتيان ذى المقدمه آماده میکند تا اینکه مکلف، برای ایجاب ذي المقدمه مستعد شود.

اقول:

این وجوب نفسی تهیئی همان چیزی است که مرحوم محقق اردبیلی و سید صاحب مدارک در مساله وجوب تعلم احکام به آن قائل هستند و میگویند تعلم احکام برای آمادگی مکلف است تا در وقت واجبات، بتواند آنها را انجام دهد.

مناقشه در کلام مرحوم آخوند(ره)

ما قبول داریم که وجوب غیری ترشحی برای مقدمه قبل از وجوب ذى المقدمه محال است اما چه اشکالی دارد وجوب آن غیری و دارای خطاب مستقل باشد که برای ذى المقدمه ایی که بعدا واجب میشود واجب شده باشد بنابراین در باب وجوب تعلم احكام هم قائل به وجوب غیری میشویم.

و اینکه مرحوم آخوند فرمود: «از راه برهان انی از وجوب مقدمات مفوته پی به سبق وجوب ذی المقدمه می بریم یعنى وجوب مقدمات مفوته از راه ،ملازمه غیری ترشحی شود؛ لذا نباید فرقی بین مقدمات مفوته و غیر مفوته باشد؟»

توضیح کلام آخوند(ره):

وقتی از راه وجوب مقدمه مفوته (غسل شب ماه رمضان) پی می بریم که ذى المقدمه (صوم فردا) الان واجب است اما زمان اتیانش فرداست پس سایر مقدمات غير مفوته هم ثابت میشود زیرا فرض این است که وقتى ذى المقدمة واجب شد از راه وجوب ترشحی و ملازمه مقدمه اش هم واجب میشود با این فرق که مقدمات غير مفوته وجوبشان موسعه است یعنی لازم نیست قبل از زمان واجب اتیان شوند ولی به جهت موسع بودن مکلف میتواند آنها را به قید وجوب حتى قبل از وقت بیاورد مثلا می تواند قبل از وقت به قید وجوب وضو بگیرد.

مرحوم آخوند می فرماید:

ما به این کلام ملتزم میشویم و می گوییم بله:

- اگر از طرف شارع، قدرت خاصه -یعنی قدرت برای انجام واجب بعد از آمدن زمان واجب- در واجب شرط نباشد در این صورت شخص میتواند قبل از اتیان وقت واجب مقدمه موسعه را به قید وجوب اتیان کند.

- اما اگر از طرف شارع قدرت خاصه شرط- تکلیف داشتن قدرت در وقت در واجب شرط باشد در اینجا شخص نمیتواند قبل از وقت به قید وجوب مثلا وضو را بیاورد چون در این صورت وضو وقتی واجب میشود که وقت صلات برسد.