موضوع: المقصد الاول: فی الامر/الفصل الرابع:فی مقدمة الواجب /الاتیان بالمقدمة

یادآوری:

أ. در جلسه گذشته بیان شد که برای حل مشکل «نحوه وجوب مقدمات مفوته قبل از وجوب ذی «المقدمه چهار راه زیر پیشنهاد شده است:

1. راه حل واجب معلق صاحب فصول(ره)؛

۲. راه حل واجب مشروط به نحو مسلک شیخ انصاری که قید و شرط برای ماده است و وجوب قیدی ندارد؛

3. راه حل واجب مشروط به نحو شرط متاخر؛

4. راه حل واجب نفسی تهیئی.

ب. برهان دو گونه است:

برهان لمی: از وجود علت پی به وجود معلول برده شود.

برهان انی (تحقق شیئ): از وجود معلول پی به وجود علت برده شود.

بیان راه حل چهارم از سوی محقق خراسانی(ره)

ایشان می فرماید: «فانقدح بذلك أنه لا إشكال في الموارد التي يجب في الشريعة الإتيان بالمقدمة قبل زمان الواجب كالغسل في الليل في شهر رمضان و غيره مما وجب عليه الصوم في الغد إذ يكشف به بطريق الآن عن سبق وجوب الواجب و إنما المتأخر هو زمان إتيانه و لا محذور فيه أصلا و لو فرض العلم بعدم سبقه لاستحالة اتصاف مقدمته بالوجوب الغيرى فلو نهض دليل على وجوبها فلا محالة يكون وجوبها نفسيا [و لو] تهيؤا ليتهيا بإتيانها و يستعد لإيجاب ذي المقدمة عليه فلا محذور أيضا».

قول مختار

از لابلای مطالب گذشته روشن شد که اگر در شرع انور به مواردی دست یافتیم که مقدمه قبل از ذي المقدمه واجب شده است -مثل غسل استحاضه و غسل جنابت قبل از اذان صبح رمضان- در اینجا از راه «برهان انی» یعنی از وجوب مقدمه که وجوبش شرعی است و معلول وجوب شيئ دیگری است پی به وجود علت آن میبریم و میفهمیم که قبل از مقدمه، ذي المقدمه واجب بوده است لذا علت وجوب مقدمه شده است به عبارت دیگر علیت ذی المقدمه بدین معناست که اگر ذي المقدمه نبود این مقدمات هم واجب نمی شد چون وجوب مقدمه معلول وجوب ذي المقدمه است یعنی از وجوب ،معلول وجوب. علت کشف میشود بنابراین میفهمیم اصل وجوب حتى قبل از وقت آمده ولی امتثال واجب بعد از آن مقدمه خواهد بود.

و بر فرض یقین داشتیم -از راه اجماع و غیره- که ذی المقدمه پیش از وقت واجب نیست در نتیجه برای مقدماتش هم وجوبی نخواهد بود بنابراین اگر دلیلی بر وجوب مقدمه وجود داشت -مثل غسل مستحاضه- خواهیم گفت که این ،وجوب مقدمی و غیری نیست بلکه «واجب نفسی تهیئ» است که خودش مصلحت دارد اما زمینه ساز واجب دیگری است مثل نماز ظهر برای نماز عصر و...

اشکال بواسطه برهان انی به وجوب مقدمات غير مفوته

مقدمه: مقدمات وجودیه واجب» بر دو قسم است:

مقدمات مفوِتَه: به مقدماتی می گویند که عدم انجام آنها در وقتش، سبب فوت واجب در وقتش میشود یعنی ترک آنها در وقت خود موجب تفويت ذى المقدمه در وقت خود میشود.

مقدمات غیر مفوته: به مقدماتی میگویند که عدم انجام آنها باعث فوت واجب نمیشوند مثل تعیین قبله و وقت و تعیین مکان مباح و غیره.

اشکال:

اگر مستشکلی اشکال کند که اگر وجوب مقدمات مفوته قبل از وقت کاشف از وجوب ذى المقدمه قبل از آن است -مثل تحصیل طهارت- لازمه سخن شما این است که مقدمات غیر مفوته هم پیش از وقت واجب باشند؟!

جواب:

خیر چنین لازمه ایی وجود ندارد چون واجبات در تقسیمی دیگر به موسعه و مضیقه تقسیم میشوند. و ذی المقدمه در سعه و ضيق تابع ذى المقدمه است و قائلین به وجوب مقدمه این مطلب را فقط در مقدمات مفوته قائل شده‌اند. وصلی الله على محمد و آله الطاهرين.