موضوع: المقصد الاول :فی الامر/الفصل الرابع:فی مقدمة الواجب /انواع القدرة

یادآوری:

قدرت دو نوع است:

- قدرت خاصه

- قدرت عامه

بررسی نظر مرحوم خوبی(ره) در مصباح الاصول

دو قسم دخالت قدرت خاصه مکلف در ملاک وجوب واجب

۱. گاهی قدرت مکلف -بعد از تحقق شرطی از شرائط وجوب- دخالت در ملاکِ وجوبِ واجب دارد؛ مثلاً شرط وجوب حج، استطاعت شرعیه است که تا حاصل نشود حج واجب نیست در این قسم حفظ قدرت و تحصیل مقدمات لازم نیست زیرا زمانی صحيح است که گفته شود: قدرت بر حج وجود دارد که استطاعت آمده باشد لذا جائز است کسی که مستطیع نیست، از قبول بذل مال دیگری برای حج خودداری کند و به طرف مقابل بگوید به من بذل نکن روشن است که این درخواستاز طرف مقابل برای عدم بذل، تفويت نیست چون قبل از تحقق بذل حج در حق او، ملاک ملزم را حج ندارد؛ البته چنین شخصی اگر بذل را قبول کرد یا از راه دیگری مستطیع شد حج بر او واجب میشود و باید مقدماتش را فراهم کرده و حفظ قدرت کند.

۲. گاهی حاصل شدن قدرت مکلف در وقت واجب، دخالت در ملاکِ وجوبِ واجب دارد تا قدرت نباشد چیزی بر مکلف واجب نمیشود؛ در این قسم تحصیل مقدمات قبل یعنی از وقت واجب لازم نیست بلکه شخص میتواند مقدمات موجود را تقویت کند چون طبق فرض وجوبِ واجب، در گرو، قدرتِ در وقت است و قبل از آن -هر چند قدرت داشته باشد- واجب نیست پس تقویت قدرت قبل از آن تفویت ملاک واجب (ملاک ملزِم) نیست تا به حکم عقل قبیح باشد مانند طهارت مائیه (وضو) که در صلاة اینجا آنچه در ملاک واجب معتبر است قدرت بر طهارت مائيه بعد از دخول در است معتبر وقت صلاة است اما وجود و عدم قدرت بر طهارت مانیه قبل از دخول وقت صلاة بر یکدیگر رجحان ندارند لذا تحصیل طهارت بر مکلف واجب نیست و حتی بالاتر حفظ آن هم لازم نیست.

بررسی تطبیقی نظر مرحوم محقق (نایینی(ره) و نظر مرحوم خوبی(ره)

- مرحوم نایینی در اجود التقریرات ج ۱ . ص بین ابقاء طهارت و ابقاء ماء قبل الوقت با علم به عدم تمكن بعد از دخول وقت فرق میگذارد و میفرماید مکلف قبل از وقت لازم است آب را حفظ کند اما لازم نیست طهارت و وضوی خود را حفظ کند هر چند بداند بعد از دخول وقت آب برای وضو پیدا نمی کند.

اما مرحوم خویی بین ابقاء طهارت و ابقاء ماء قبل الوقت با علم به عدم تمکن بعد از دخول وقت فرقی نمیگذارند پست و میفرمایند مکلف در هر دو مورد قبل از وقت میتواند وضوی خود را باطل کند و یا آب را بریزد و در ادامه . فرماید ما از مرحوم (نائینی(ره) پرسیدیم که دلیل شما می برای فرق بین این دو مورد چیست ولی ایشان نه تنها دلیلی نداشتند بلکه اعتراف به عدم الفرق هم کردند.

قول مختار:

این مساله دو صورت دارد:

- اگر در وقت باشد حفظ آب و طهارت مائیه برای وضو واجب است

- اگر قبل از وقت باشد باز حفظ آب برای وضو یا غسل لازم است و اگر وضو دارد نباید آن را باطل کند و اگر میداند یا احتمال عقلایی میدهد یا دو شاهد عادل گواهی می دهند که در وقت آب پیدا نمی کند حداقل احتیاط واجب است.

حضرت امام خمینی(ره) نیز در این مساله قائل به احتیاط واجب شدند.