1404/02/30
بسم الله الرحمن الرحیم
مباحث الفاظ / اوامر / صیغه امر / معنای صیغه امر / جملات خبریه در مقام انشاء / ظهور در وجوب
موضوع: مباحث الفاظ / اوامر / صیغه امر / معنای صیغه امر / جملات خبریه در مقام انشاء / ظهور در وجوب
جملات خبریه در مقام انشاء؛ اولاً دال بر طلب است طبق تمامی مبانی،
سؤال دوم: آیا دال بر طلب لزومی است؟
سؤال سوم: آیا طلب لزومی آنها آکد است یا خیر؟
جهت اول بحث را اشاره کردیم و خلافی در دلالت اصل طلب نیست و توضیح آن بیان شد.
اگر جمله خبریه به معنای انشاء باشد که مثل صیغه انشائیه است و بنابر مسلک ابراز بیان تکلیف مولاست و بنابر مسلک اتحاد هم از مقام مولویت مولا این را متوجه می‌شویم.
بله اگر جمله خبریه را دال بر اجمال دانستیم دال بر طلب نیست. (مقرر: دال بر اصل طلب که هست)
نوع طلب چه طلبی است؟
قول اول: دال بر طلب لزومی است.
قول دوم منسوب به مشهور: مجمل است (موید قول مقرر)
مبنای اول: طبق مبنای محقق نائینی دلالت بر وجوب و لزوم اثبات می‌شود؛ چون برای اثبات وجوب دو چیز لازم داریم طلب از جانب مولا باشد و دلیلی بر ترخیص نباشد و عقل اینجا را طلب لزومی می‌داند.
مبنای دوم: طبق فرمایش آخوند دو تقریب در این رابطه وجود دارد.
تقریب اول
انصراف: اگر مولایی در مقام مولویت خبر را در مقام انشاء به کار برد انصراف در طلب لزومی دارد و منشأ انصراف این است که مولا راضی به ترک این کار نیست و الا خبر از تحقق است و منصرف به وجوب و لزوم است.
تقریب دوم
دلالت این جملات بر وجوب از راه اطلاق است و جامع طلب و طلب خفیف نیاز به بیان زائد دارد چون امر مولا ابتدا به ساکن دال بر لزوم اجرا است.
پس به دلالت التزامی دال بر وجوب است.
مشهور قائل بودند که جمله خبریه در مقام انشاء معنای ایجادی دارد و ایجاد طلب است و اینکه بخواهد اثبات وجوب کند در قالب دلیل اطلاق خواهد بود و مولا هر گاه جمله خبری ایجادی بیان کند وجوب اثبات می‌شود چون وجوب به قرینه زائده نیاز ندارد.
جهت سوم: آیا لزوم و وجوب آکد از صیغه امر را می‌رساند؟
بنابر مبنای محقق خراسانی: این‌ها جمله خبری در مقام انشاء و حکایت یکی است و مستعمل فیه هم یکی است و دواعی متفاوت است پس در جمله خبریه در مقام انشاء ثبوت نسبت است و فرقش با جمله خبری فقط در داعی است و مولا که خبر از تحقق خبر می‌دهد به دلالت التزامی می‌فهماند به هیچ وجه راضی به ترک این عمل نیستم و این بیانی برای آکدیت است.
ظاهراً اصل وجوب از چنین جملاتی استفاده می‌شود ولی آکدیت آن اول کلام است. چون از طرفی برخی قائلند نسبت به طلب مجمل است.
سؤال: در منشأ ظهور صیغه امر و این جملات خبریه بر انشاء چیست؟
انصراف، عقل، وضع، اطلاق. این چهار مورد وجود دارد.
صیغه امر و جملات خبریه دال بر انشاء بالوضع دال بر وجوب هستند. همانی که در صیغه امر گفته می‌شود در ما نحن فیه هم گفته‌اند.
مرحوم آخوند دلالت صیغه را بالوضع می‌دانستند ولی در ما نحن فیه دلالت اطلاقیه (انصرافیه) و وضعیه را مطرح می‌کنند.
سؤال: منشأ انصراف چیست؟
1. کثرت استعمال در وجوب: سبب انصراف است و انصراف هم منشأ ظهور است پس صیغه امر و جمله خبریه دال بر انشاء دال بر وجوب است و ظهور در وجوب دارد به سبب کثرت استعمال که سبب انصراف این عنوان در وجوب شده است.
استاد: کثرت استعمال در ندب هم دارد لذا دال بر وجوب از باب کثرت استعمال انصرافی پذیرفته شده نیست اما جملات خبریه چون داعیه انشاء طلب لزومی دارند به اعتبار داعی انصراف به طلب لزومی دارند از باب کثرت استعمال در معنای لزوم و این مقبول نیست پس به اطلاق می‌شود نه به کثرت استعمال.
2. انصراف کثرت وجود: واجبات از مستحبات بیشتر هستند و سبب می‌شود خبریه در مقام انشاء ظهور در وجوب داشته باشند بخاطر کثرت وجود خارجی.
کثرت وجود منشأ انصراف نیست و در ما نحن فیه کثرت وجود در وجوب هم ندارند و عمدتاً در معنای اخبار به کار می‌روند.
جهت بعد: ظهور اطلاقی صیغه امر
اگر ظهور وضعی را انکار کنیم، ظهور اطلاقی را باید بپذیریم و قابل انکار نیست و ظهور در اطلاق دارد.
ان قلت: ما اطلاق را جایی می‌پذیریم که حکم برای جامع اثبات شده باشد مثلاً رقبه شامل مؤمنه و کافره می‌شود و با اطلاق و مقدمات حکمت رقبه مطلقه را اثبات می‌کنیم در حالی که در ما نحن فیه با اطلاق می‌خواهیم اخص را اثبات کنیم (طلب لزومی).
طلب وجوبی نیاز به قید ندارد و همیشه اطلاق ما را به جامع نمی‌رساند مثلاً اطلاق الصیغه یقتضی العینیه و التعیینیه و النفسیه در اینجا اطلاق ما را به خاص می‌رساند.
محقق عراقی کلامی بیان می‌کنند که مدعای آخوند را توجیه می‌کنند و در جلسه بعد خواهد آمد.
