1404/02/23
بسم الله الرحمن الرحیم
مباحث الفاظ / اوامر / صیغه امر / معنای صیغه امر / ظهور صیغه امر در وجوب / اشکال صاحب معالم و نقد آن
موضوع: مباحث الفاظ / اوامر / صیغه امر / معنای صیغه امر / ظهور صیغه امر در وجوب / اشکال صاحب معالم و نقد آن
مطلب سوم در صیغه امر، دلالت بر وجوب صیغه امر بود حال منشأ این وجوب چگونه است؟
مرحوم آخوند: وجوب به وضع است و داخل در معنای موضوع له است.
محقق عراقی: به اطلاق و مقدمات حکمت است
خوئی و محقق نائینی: به حکم عقل است
همین بحث در صیغه امر هم جاری است و چون در ماده امر بحث را مفصل مطرح کردیم الکلام، الکلام.
بیان صاحب معالم در ما نحن فیه
فعل امر از حیث لغت و عرف عام حقیقت در وجوب می‌باشد ولی کثرت استعمال در استحباب است. و از این مطلب می‌فهمیم استحباب مجاز مشهور است و معنای اول می‌تواند مهجور شود و نقل به معنای دوم هم داده شود. (این تعبیر در عبارات مرحوم آخوند هم بود) و این منجر به وضع تعینی می‌شود.
در ما نحن فیه هم وضع در وجوب شده ولی بخاطر کثرت استعمال در ندب که موضوع له نیست داخل در مجاز مشهور و یا وضع تعینی بالاستعمال شده است و لااقل منجر به اجمال می‌شود و ظهور در وجوب نخواهد داشت.
مرحوم آخوند فرمودند: اولاً کثرت استعمال در استحباب را قبول نداریم بعلاوه اینکه استعمال در استحباب خیلی اوقات با الفاظ غیر امر است و لذا کثرت استعمال در ندب نیست و غالب واجبات باصیغه امر بیان شده است.
و اشکال کبروی آخوند هم این بود که بر فرض کثرت استعمال در ندب داشته باشد اما کثرت استعمال در همه موارد موجب اجمال یا مجاز مشهور نمی‌شود، چون نقطه نقض آن ما من عام الا و قد خصص و همچنان عام موضوع له در عموم است.
بنده اعتقادم این است که در مخصص متصل هم عام در عمومیت خود باقی است و مراد استعمالی عام هم در مخصص متصل همان معنای عام و عموم است و مخصص متصل و منفصل از این جهت ندارند.
پاسخ حلی: هر کثرت استعمالی موجب مجاز نمی‌شود چون کثرت استعمال به دو گونه است.
1. در معنای مجازی با قرینه و در غیر معنای موضوع له قرینه اقامه می‌کنیم و برای همین کثرت تخصیص عام موجب مجاز مشهور نمی‌شود.
2. گاهی ممکن است کثرت استعمال در غیر موضوع له با قرینه هم نباشد مثلاً عام استعمال شود و مخصصی نباشد و استعمال در مخصص بشود و در این صورت موجب مجاز مشهور می‌شود و ظهور اولیه را خدشه دار می‌کند حال آنکه استعمال امر در ندب با قرینه است و مجاز مشهور شدن ندب با قرینه است.
پس معمولاً ندب با الفاظی غیر امر است و بر فرض کثرت استعمال باشد، موجب مجاز مشهور و یا نقل و اجمال نمی‌شود بلکه ظهور امر در وجوب محفوظ است چون در این موارد چند گانه استعمال ندب با قرینه است، اگر بخواهد منجر به اجمال باشد قرینه بر ندب نباشد.
اگر قرینه نباشد انس ذهن بین لفظ و معنای موضوع له باقی است و اگر قرینه داشته باشیم هم طبق آن حمل می‌کنیم.
خود صاحب معالم هم در فقه با صیغ امر بدون قرینه معامله وجوب می‌کنند.
