فقه شعائر / بررسی مصادیق شعائر / تقیّه / اقسام اربعه تقیه / تقیه مداراتی در واجبات / روایات دال بر عدم اجزاء صلاة تقیه ای / روایات اجزاء در صورت اکتفا به حمد

موضوع: فقه شعائر / بررسی مصادیق شعائر / تقیّه / اقسام اربعه تقیه / تقیه مداراتی در واجبات / روایات دال بر عدم اجزاء صلاة تقیه ای / روایات اجزاء در صورت اکتفا به حمد

کلام ما در این بحث بود که صلاة در ظرف تقیه مجزی است یا خیر و بحث به روایات عدم اجزاء رسید.

کلامی از صاحب جواهر

نعم ظاهر بعض النصوص والفتاوی الاجتزاء بالحمد خاصة مع التعذر کأن رکع الامام مثلاً، بل فی المدارک الإجماع علیه، وفی الذخیرة نفی الخلاف فیه علی الظاهر، لمرسل ابن أسباط عن الباقر والصادق علیهماالسلام المنجبر بما عرفت «فی الرجل یکون خلف الامام لا یقتدی به فیسبقه الإمام بالقراءة قال: إذا کان قد قرأ أم الکتاب أجزأ أن یقطع ویرکع» [1] وخبر محمد بن أبی نصر عن أبی الحسن علیه‌السلام قلت له: إنی أدخل مع هؤلاء فی صلاة المغرب فیعجلونی إلی ما أن أؤذن وأقیم ولا أقرأ إلا الحمد حتی یرکع أیجزینی ذلک؟ قال: نعم یجزیک الحمد وحدها[2] بل وخبر ابن عذافر سألت الصادق علیه‌السلام عن دخولی مع من أقرأ خلفه فی الرکعة الثانیة فرکع عند فراغی من قراءة أم الکتاب، فقال: تقرأ فی الأخراوین کی تکون قد قرأت فی رکعتین.[3] [4]

اگر نمی‌تواند به زبان بیاورد و باید تقیه کند حمد تنها کافی است مثل اینکه امام ناگهان به رکوع برود حمد برای مأموم کافی است بلکه برخی اجماع بر این مطلب دارند بخاطر مرسله علی بن اسباط و منجبر به اجماع است (که از شهرت بالاتر است) که حضرت فرمودند سوره را نخواند. (البته اگر در رکعت سوم و چهارم سوره حمد را فقط بخواند و یا در ضیق وقت و یا اگر از امام جماعت عقب بیفتد و یا اینکه امام در رکعت سوم باشد و مأموم حمد را می‌تواند بخواند و سوره را نرسید اشکال ندارد سوره ترک شود.)

در این مرسله شیخ طوسی نقل می‌کنند و از علی بن اسباط سند ارسال می‌شود. و یا خبر پدر بزنطی که سؤال می‌کند من در نماز مغرب با سنی‌ها می‌خوانم و آنها مرا به عجله وامیدارند و من فقط سوره حمد را می‌خوانم آیا مجزی است؟ حضرت می‌فرمایند بله. صحیحه این عذافر هم دال بر اجزاء حمد است و این حدیث را صدوق هم در علل الشرایع با سندی صحیح نقل می‌کنند و سؤال می‌کند که من در نماز اهل سنت داخل شدم و فقط حمد را خواندم حضرت پاسخ می‌دهند: اصلاً در رکعت سوم در نماز سه رکعتی و رکعت چهارم حمد را تنها بخوان و مجزی است و آن قرائتی که وظیفه‌ات بوده انجام دادی. (سنی‌ها در رکعت سوم و چهارم حمد می‌خوانند).

بل عن التهذیب والروضة والجعفریة وشرحها عدم وجوب إتمام الفاتحة لو رکع الامام قبل فراغ المأموم منها وإن أوجب فیما عدا الأولین منها إتمامه فی أثناء الرکوع کما فی ظاهر الموجز وعن الدروس والذکری والبیان، لکن عن الأولین تقییده بالإمکان، إلا أنا لم نعرف لهم دلیلا علی ذلک بالخصوص بل ظاهر صحیح أبی بصیر عن الباقر علیه‌السلام الدال علی قطع القراءة مع التعذر خلافه قال: «قلت له: من لا أقتدی به فی الصلاة، قال: افرغ قبل أن یفرغ، فإنک فی حصار، فان فرغ قبلک فاقطع القراءة وارکع معه.[5] [6]

برخی از کتب گفتند باید حمد قبل از رکوع امام تمام شود اما در حین رکوع امام این کتب گفتند باید حمد را اتمام کند در اثناء رکوع (غیر از روضه و جعفریه) و در ظاهر موجز و دروس و ذکری هم همین حکم آمده است ما دلیلی بر این قول نمی‌بینیم الا اینکه ظاهر روایت هم خلاف این مطلب است که در اثناء رکوع حمد باید تمام شود البته این روایت سندا و دلالتا در هفته بعد بررسی خواهد شد.