فقه خانواده / حقوق زوجه / حق قسم / حق قسم همسر جدید / بررسی روایات

موضوع: فقه خانواده / حقوق زوجه / حق قسم / حق قسم همسر جدید / بررسی روایات

کلام ما در این بود که اگر فردی زوجه جدیده ای اختیار کند حق قسمش چگونه است؟ و کلام در همسر جدیده هم جاری است و در زوجه اولی هم این بحث جاری است و حکمی اختصاصی برای آغاز ازدواج است اگرچه که قسم وجوب ابتدائی هم نداشته باشد. و حتی حکم را دائر مدارد تعدد زوجات و حق قسم هم ندانیم.

[۲۷۲۳۸] ۲ ـ وفی (العلل) عن محمد بن الحسن، عن الصفار، عن أحمد بن محمد، عن الحسین بن سعید، عن الحسین بن علوان، عن الاعمش، عن عبایة الاسدی عن عبدالله بن عباس ـ فی حدیث ـ أن رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله تزوج زینب بنت جحش فأولم وأطعم الناس ـ إلی أن قال: ـ ولبث سبعة أیام بلیالیهن عند زینب ثم تحول إلی بیت أم سلمة، وکان لیلتها وصبیحة یوم‌ها من رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله .[1]

بیان سیره معصومین هم حکم روایت را دارد البته سیره چون دلیل لبی است گاهی مجمل است و دلیل لفظی ظهور اقوی دارد. در روایت حضرت با زینب ازدواج کردند و سپس به خانه‌ام سلمه رفتند و دیروز در این زمینه مختصری عرض شد.

آیت الله شبیری در کناب نکاح جلد 24 ص 7609: این روایت مشکل سندی و دلالی دارد؛ چون با روایات دیگر تعارض دارد چون زینب سه شب حق تفضیل دارد و حضرت در این روایت هفت شب ایستادند و برخی این روایت را حکم مختص به پیامبر دانستند.

بنده عرض می‌کنم این روایت تعارضی ندارد بلکه هفت شب را از باب ندب ذکر کرده است و سه شبش وجوب بوده است. سنت معصوم هم برای ما حجت است.

الدعائم 253 ج 2 - عن علی علیه السلام أنه قال فی الرجل تکون عنده المرأة الواحدة أو الثلاث فیتزوج بکرا قال إذا تزوج بکرا أقام عندها سبع لیال وإن تزوج ثیبا أقام عندها ثلاثا ثم یقسم بعد ذلک بالسواء بین أزواجه.[2]

در این طایفه از روایات تفصیل دادند و روایت مرحوم کلینی از هشام بن سالم استفاده شد و بکر را هفت روز دانستند و ثیب اگر باشد سه شب باید بایستد.

طایفه دوم: باکره سه شب اختصاصی دارد.

[۲۷۲۴۰] ۴ ـ وعن الحسین بن محمد، عن معلی بن محمد، عن الحسن بن علی، عن أبان، عن عبد الرحمن بن أبی عبدالله، عن أبی عبدالله علیه‌السلام ، فی الرجل یکون عنده المرأة فیتزوج أخری، کم یجعل للتی یدخل بها؟ قال: ثلاثة أیام ثم یقسم.[3]

مرحوم کلینی از حسین بن محمد از معلی بن محمد تا امام صادق سند صحیح است. این روایت به نظر ما برای باکره سه شب باشد نیست و ممکن است مراد ثیبه باشد لذا تعارضی با روایات طایفه اول ندارد و مجمل است و نمتوانیم الزامات عارضی با طایفه قبل با این روایت برقرار کنیم.

[۲۷۲۴۲] ۶ ـ وعنه، عن ابن أبی عمیر، عن حماد، عن الحلبی، عن أبی عبدالله علیه‌السلام ـ فی حدیث ـ قال: إذا تزوج الرجل بکرا وعنده ثیب فله أن یفضل البکر بثلاثة أیام.[4] شیخ در تهذیب و استبصار از ابن ابی عمیر بیان می‌کند.

دلالت حدیث: تصریح به سه شب بودن بکر دارد.

[۲۷۲۴۳] ۷ ـ وعنه، عن صفوان، عن ابن مسکان، عن الحسن بن زیاد، عن أبی عبدالله علیه‌السلام ـ فی حدیث ـ قال: قلت له: الرجل تکون عنده المرأة فیتزوج جاریة بکرا؟ قال: فلیفضلها حین یدخل بها ثلاث لیال.[5]

باز هم شیخ از صفوان از ابن مسکان تا امام صادق علیه السلام، فی حدیث یعنی حدیث مفصل بوده و صاحب وسائل بخشی از آن را در این باب ذکر کرده است. یکی از کار هایی که در جامع احادیث شیعه انجام شده کامل نقل شدن روایات است که روایات را از اضمار خارج می‌کند. سند صحیحه است.

دلالت حدیث: حین یدخل بها یعنی شب زفاف بوده است و ملاک شب زفاف است. از تعبیر شیخ حر هم دخول استفاده می‌شود.

[۲۷۲۴۴] ۸ ـ وعنه، عن عثمان بن عیسی، عن سماعة بن مهران قال: سألته عن رجل کانت له امرأة فتزوج علیها، هل یحل له أن یفضل واحدة علی الاخری؟ فقال: یفضل المحدثة حدثان عرسها ثلاثة أیام إن کانت بکرا، ثم یسوی بینهما بطیبة نفس إحداهما الاخری.[6]

از شروع ازدواج سه روز نزد بکر باشد و این روایت سه روز از شروع ازدواج بیان می‌کند و با دخول ممکن است عقد نباشد مگر اینکه حمل بر مورد غالب شود که شب عقد و زفاف یکی بوده است.

أحمد بن محمد بن عیسی فی (نوادره) عن عثمان بن عیسی، مثله، إلا أنه قال: ثم یسوی بینهما إلا أن تطیب نفس إحداهما للاخری. مگر اینکه یکی از حق خودش بگذرد نیز در حدیث دیگر آمده است و طیب نفس زمانی لازم است که از حق زوجه دیگر کم کند.

طایفه دوم و اول تعارض دارد.

طایفه سوم: هر زوجه جدیده ای سه شب حق اختصاص مضاجعت دارد و این طایفه با طایفه دوم موافق است.

[۲۷۲۴۰] ۴ ـ وعن الحسین بن محمد، عن معلی بن محمد، عن الحسن بن علی، عن أبان، عن عبد الرحمن بن أبی عبدالله، عن أبی عبدالله علیه‌السلام ، فی الرجل یکون عنده المرأة فیتزوج أخری، کم یجعل للتی یدخل بها؟ قال: ثلاثة أیام ثم یقسم.[7]

سند معتبر است و این روایت را خوانده بودیم و به اطلاقش دلالت دارد. اما جمع بندی بزرگان در جلسه بعد خواهد آمد.