ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله چهارم: مسئله نهی از عبادت و معامله/ مقدّمه دوّم

موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله چهارم: مسئله نهی از عبادت و معامله/ مقدّمه دوّم

مدّعای دوّم: نهی ارشادی دالّ بر مانعیّت، داخل در محلّ نزاع نیست.

دلیل:

صغریٰ: شرط دخول نهی در محلّ نزاع، عدم اجماع بر دلالت نهی بر فساد است (اگر دلالت یک نهی بر فساد و بطلان اجماعی باشد، این نهی بالضرورة از محلّ نزاع خارج است یعنی در دلالت آن بر فساد و بطلان نزاع و اختلاف وجود ندارد).

کبریٰ: عدم اجماع بر دلالت نهی بر فساد، در نهی ارشادی دالّ بر مانعیّت منتفی است.

توضیح: از طرفی شرط صحّت عبادت و معامله، انطباق در باب عبادات و شمول دلیل امضاء در باب معاملات است. با این توضیح که از انطباق مأمور به بر مأتیّ به صحّت عبادت انتزاع می‌شود و در باب معاملات از شمول ادلّه امضاء معامله نسبت به مأتیّ به صحّت معامله انتزاع می‌شود (چون معاملات، امور امضائی هستند). پس بدون انطباق و بدون شمول ادلّه امضاء، حکم به صحّت عبادت و معامله ممکن نیست. از طرفی دیگر انطباق در عبادات و شمول دلیل امضاء در باب معاملات، نسبت به حصّه‌ای که مورد نهی قرار گرفته، منتفی است. با این توضیح که اگر شارع به واسطه نهی، عدم شیئی را در عبادت و معامله اعتبار کند، عبادت و معامله هنگام اقتران به آن شیئ، فاسد و باطل خواهد بود چون نهی اطلاق ادلّه عبادات و معاملات را به غیر این حصّه مورد نهی، قید می‌زند و با وجود تقیید، انطباق و شمول نسبت به حصّه مورد نهی، منتفی می‌شود. بنابراین، شرط صحّت عبادت و معامله در حصّه‌ی مورد نهی، منتفی است بدون اینکه در این مطلب، اختلافی در بین باشد. مثلاً لا تصلّ فی اجزاء ما لا یؤکل لحمه، صلوة در اقیموا الصّلوة را به غیر صلوة در اجزاء ما لا یؤکل لحمه قید می‌زند و لا تبع المجهول، بیع در احلّ الله البیع را به غیر بیع مجهول قید می‌زند.

نتیجه: شرط دخول نهی در محلّ نزاع، در نهی ارشادی دالّ بر مانعیّت منتفی است.

نکته:

نهی صادر از شارع، دو صورت دارد.

صورت اوّل: گاهی نهی به نفس عبادت و معامله تعلّق می‌گیرد مثل لا تصلّ و لا تبع. نهی در این صورت،‌ مولوی است و نزاع در این صورت، منحصراً نزاع کبروی است. نزاع کبروی یعنی این نزاع که آیا نهی مولوی از عبادت و معامله، دلالت بر فساد و بطلان عبادت و معامله دارد و یا خیر؟

صورت دوّم: گاهی نهی مربوط به خصوصیّات عبادت و معامله است مثل لا تصلّ فی اجزاء ما لا یؤکل لحمه و لا تبع ما لا تقدر علی تسلیمه. نهی در این صورت، ارشاد به جزئیت و شرطیّت و مانعیّت است و در صورت ارشادیّت نهی، دلالت نهی بر فساد و بطلان اتفاقی است.

آدرس جلسه بعد:

نهایة الاصول ص۲۸۳: ذکر وجهین لدلالة النهی علی الفساد ..... تذنیبان.

کفایه ج۱ ص۲۸۴: الرابع: ما یتعلّق به النهی ..... السّادس.