ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله چهارم: مسئله نهی از عبادت و معامله/ مقدّمه دوّم

موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله چهارم: مسئله نهی از عبادت و معامله/ مقدّمه دوّم

امر اوّل: کلمه‌ی نهی.

نهی دارای تقسیمات متعدّد است. از جمله تقسیمات نهی، تقسیم نهی به تحریمی و کراهی و تقسیم نهی به نفسی و غیری و تقسیم نهی به اصلی و تبعی و تقسیم نهی به مولوی و ارشادی دالّ بر مانعیّت، است.

نهی نفسی و غیری: به نهیی که از امر به شیئ حادث می‌شود به شرط اینکه ترک متعلّق نهی، مقدّمه برای مأمور به باشد و همچنین به نهی متعلّق به مقدّمه حرام، نهی غیری گویند. مثل نهی از صلوة که بنابر دلالت امر به شیئ بر نهی از ضدّ، از امر به ازاله‌ی نجاست از مسجد حادث می‌شود و مثل نهی از بیع عنب به صانع خمر. در مقابل نهی غیری، نهی نفسی است مثل نهی از صلوة در دار غصبی و مثل نهی از صلوة که بنابر دلالت امر به شیئ بر نهی از ضدّ، از امر به ازاله‌ی نجاست از مسجد حادث می‌شود به شرط اینکه نهی از صلوة از باب ملازمه بین ترک صلوة و ازاله باشد.

نهی اصلی و تبعی: اگر مقصود اصلی متکلّم از دلیل افاده‌ی نهی باشد، به نهی اعمّ از اینکه نفسی و یا غیری باشد، نهی اصلی گویند. نهی اصلی نفسی مثل لا تصلّ فی الدّار المغصوبة و نهی اصلی غیری مثل لا تصلّ لاجل الازالة. و اگر نهی بالتّبع از دلیل فهمیده می‌شود، به نهی اعمّ از اینکه نفسی و یا غیری باشد، نهی تبعی گویند. نهی تبعی نفسی مثل نهی از صوم که از قصّر الصلوة فهمیده می‌شود. نهی تبعی غیری مثل نهی از صلوة که از ازل النجاسة عن المسجد استفاده می‌شود (بنابر اینکه ترک صلوة مقدّمه ازاله باشد).

نهی مولوی و ارشادی دالّ بر مانعیّت: اگر علّت صدور نهی از مولا مبغوضیّت متعلّق و مفسده داشتن آن باشد، که قهراً صدور نهی در این صورت، به داعی طلب ترک خواهد بود، به نهی نهی مولوی گویند مثل نهی از قمار. و اگر صدور نهی از مولا به داعی ارشاد به مانعیّت اموری از صحّت عبادت و معامله است، به نهی نهی ارشادی گویند. مثل نهی از صلوة در ما لا یؤکل لحمه و مثل نهی از بیع مجهول.