ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله سوّم: مسئله ضدّ / جهت چهارم: درباره‌ی ضدّ خاصّ

موضوع: ملازمات عقلیّه // غیر مستقلّات عقلیّه // مسئله سوّم: مسئله ضدّ // جهت چهارم: درباره‌ی ضدّ خاصّ

اشکال اوّل بر جواب سوّم از طرف محقّق اصفهانی:

صغریٰ: شرط صحّت اتیان فرد مزاحم به قصد امر، بنابر قول به عدم اقتضاء، تعلّق امر به فرد مزاحم و یا تعلّق امر به طبیعت واسعه است.

توضیح: گاهی بین واجب موسّع و واجب مضیّق تزاحم واقع می‌شود. مثل صلوة عصر در ضیق وقت با صلوة آیات در سعه‌ی وقت. در این مثال، به صلوة آیات که بناء است در وقت صلوة عصر انجام بگیرد، فرد مزاحم گویند و به صلوة آیات که بناء است در غیر وقت صلوة عصر انجام بگیرد، فرد غیر مزاحم گویند. با حفظ این نکته، اگر امر به صلوة عصر مقتضی نهی از صلوة آیات نباشد، انجام فرد مزاحم به قصد امر در دو صورت صحیح است.

الف: امر یعنی صلّ صلوة الآیات، به فرد مزاحم تعلّق بگیرد. این صورت، باطل است چون فرض این است که امر به طبیعت تعلّق می‌گیرد نه فرد.

ب: امر یعنی صلّ صلوة الآیات، به طبیعت واسعه تعلّق بگیرد. طبیعت واسعه یعنی طبیعتی که شامل فرد مزاحم و غیر فرد مزاحم بشود. این صورت نیز باطل است چون واجب مضیّق یعنی صلوة عصر مانع از شمول امر (صلّ صلوة الآیات) به فرد مزاحم و نتیجتاً مانع از تعلّق امر به طبیعت واسعه می‌شود.

کبریٰ: تعلّق امر به فرد مزاحم و تعلّق امر به طبیعت واسعه، منتفی است (با توضیحی که در صغریٰ ارائه شد).

نتیجه: شرط صحّت اتیان فرد مزاحم به قصد امر، بنابر قول به عدم اقتضاء، منتفی است. بنابراین، انجام فرد مزاحم به قصد امر بنابر هر دو قول (امر به صلوة عصر مقتضی نهی از صلوة آیات باشد یا خیر) فاسد است.

به بیان دیگر، الشامل لا یفید و المفید لا یشمل (در صلّ صلوة الآیات، طبیعت صلوة آیات بما هی طبیعة صلوة الآیات شامل فرد مزاحم است ولی این شمول مفید نیست. در صلّ صلوة الآیات اگر طبیعت صلوة بما هی مأمور بها شامل فرد مزاحم شود، این شمول مفید است ولی صلوة آیات بما هی مأمور بها شامل فرد مزاحم نیست).

آدرس جلسه بعد:

محاضرات ج۳ ص۵۸: و تلخّص ما افاده فی عدة نقاط. الاولی فساد ما اختاره المحقّق الثانی ..... ثمّ لو تنزّلنا.