موضوع: استصحاب /ادله استصحاب /حجیة استصحاب /ارکان استصحاب

بحث از ادله استصحاب گذشت و گفته شد دلیل اصلی آن، روایات هست. بحث ارکان استصحاب در تقریر آقای هاشمی (که در درس نبوده و از دفتر آقای حائری و آقای دُریاب استفاده کرده) آمده و در تقریر آقای حائری (که در درس بوده) نیامده است.

بحث دیگر اقوال در استصحاب هست. ۱- التفصیل بین الشبهات الحکمیه والموضوعیة. ۲- التفصیل بین کون المستصحب ثابتاً بالدلیل العقلی أو الشرعی. ۳- التفصیل بین الشک فی المقتضی والرافع.[1]

آقای خویی دوره‌های مختلفی را گذرانده است، یک دوره معتقد بوده که استصحاب حکم، اصلاً جاری نمی‌شود (حکم شرعی را نمی‌توان استصحاب کرد (چه شبهات حکمیه و چه شبهات موضوعیه)). ولی استصحاب موضوع داریم. بنابراین در شبهات موضوعیه با استصحاب موضوع حکم باقی می‌ماند. در یک دوره دیگر قائل بود که استصحاب حکم در شبهات موضوعیه جاری است (استصحاب حکم جاری می‌شود، فقط در شبهات موضوعیه) (یعنی احکام جزئی). در دوره دیگر می‌گوید استصحاب در شبهات حکمیه هم جاری می‌شود ولی در جایی که حکم ترخیصی باشد ولی اگر حکم الزامی باشد استصحاب جاری نمی‌شود. (این نظر آخر ایشان بود.)

آقای صدر می‌فرماید علت این نظر آقای خویی چه بوده است. می‌فرماید آقای خویی معتقد بود که روایات مطلق هستند، و شبهه حکمیه را هرچند حکم الزامی داشته باشند شامل می‌شوند. آقای صدر یک اشکالی را که مرحوم نراقی کرده را وارد می‌داند. همه مشکل ایشان آن اشکال مرحوم نراقی هست. مرحوم نراقی می‌گوید وقتی می‌خواهیم حکم را استصحاب کنیم، استصحاب حکم معارض دارد، و چون معارض دارد؛ تعارضا و تساقطا. مثلا آب متغیر به واسطه عین نجس، زوال تغیرش من قبل نفسه شده است. وقتی که می‌خواهیم استصحاب کنیم، یک استصحاب نجاست داریم ولی یک استصحاب عدم نجاست هم داریم. این استصحاب عدم ازلی هست، یک وقت که آب نبوده، آب نجس هم نبوده است. این استصحاب عدم نجاست که از باب استصحاب عدم ازلی هست، با استصحاب نجاست با یکدیگر تعارض می‌کنند؛ تعارضا و تساقطا. این اشکال مرحوم نراقی باعث شده آقای خویی هم با مشکل مواجه شود.

البته اشکال مرحوم نراقی به این شکلی که الآن بیان شده، مرحوم شیخ انصاری جوابش داده است. آقای خویی اشکال مرحوم نراقی را با یک بیان دیگری دارد، که در اصطلاح اشکال را تعمیق داده است که دیگر جواب شیخ کارساز نیست، و جواب دیگری نیاز دارد.