موضوع: احکام قطع53/تجری24 /عدم استحقاق عقاب بر قصد عصیان

○ نهایه الدرایه ج۳ص۴۱تعلیقه۱۳و۱۴

- احکام قطع۵۳/ تجرّی۲۴/ عدم استحقاقِ عقاب بر قصد عصیان

▪️تعلیقه ۱۳

الف. آخوند ره:

۱. فعل متجرّی‌به با عنوان مقطوع الوجوب و یا مقطوع الحرمه، اختیاری نیست.

۲. اشکال: اگر فعل مزبور اختیاری نیست، وجهی برای استحقاق عقاب بر مخالفت با قطع نخواهد بود چرا که عقاب بر این مخالفت، عقاب بر امری غیر اختیاری خواهد بود.

۳. پاسخ: عقاب فقط بر قصد عصیان و عزم بر طغیان خواهد بود نه بر فعل معنون به عنوان مقطوع الوجوب و مقطوع الحرمه که اختیاری نیست.

ب. محقق اصفهانی ره:

۱. فعل متجرّی‌به معنون به عنوانِ " هتک حرمت مولا" خواهد بود.

۲. فعل متجرّی‌به با عنوانِ هتک، از روی اختیار به واسطه‌ی احراز حکم - هر چند این احراز مخالف با واقع است - صادر می‌گردد.

۳. قصد عصیان، معنون به هیچ یک از عناوین قبیح بالذات همچون ظلم نمی‌گردد تا آنکه مورد تطابق آرای عقلاء بر قبح (استحقاق عقاب) قرار گیرد.

۴. عزم بر ظلم، ظلم نیست چرا که دارای مفسده‌ی " اخلال به نظام " نیست. پس به همین جهت مورد تطابق آرای عقلاء قرار نگرفته است.

۵. کلام در مقام در موضوع و موجب استحقاق ذم و عقاب در نگاه عقلاء است بدون آنکه فرقی میان اوامر شارع و موالی عرفی باشد.

۶. کلام در مقام در مقتضی (بالکسر) برای اجرای عقاب نیست تا آنکه اشکال ِ " استحاله تشفی در حق واجب تعالی" وارد گردد.

▪️ تعلیقه ۱۴

الف. آخوند ره:

یک. اشکال: قصد و عزم از مبادی اختیار است و مبادی اختیار، اختیاری نیستند و الا تسلسل لازم خواهد آمد.

دو. پاسخ: برخی از مبادی اختیار، غالبا اختیاری‌اند.

ب. محقق اصفهانی ره:

یک. با نفی ترتب عقاب بر قصد و قول به ترتب عقاب بر خودِ فعل متجرّی‌به مجالی برای اشکال مزبور نخواهد بود.

دو. اشکالِ " منتهی شدنِ هر فعل اختیاری به اراده ازلی واجب تعالی " اختصاص به مقام ندارد و پاسخ از آن در بحث طلب و اراده گذشت.