موضوع: احکام قطع 31/تجری 3 /ذاتی بودن حسن عدل و قبح ظلم1

○ نهایه‌الدرایه ج۳ص۳۱س۱۰

- احکام قطع۳۱/ تجرّی۳/ ذاتی بودن حسن عدل و قبح ظلم۱

۱. حسنِ عدل ذاتی است و قبح ظلم ذاتی است.

۲. مقصود از ذاتی بودن حسن عدل و قبح ظلم، مصطلحِ باب کلیات (ایساغوجی) نیست.

۳. اصطلاح ذاتی در باب کلیات، عبارت از " جنس و فصل " برای ماهیت نوعیه است.

۴. مقصود از حسن عدل، استحقاقِ مدح بر آن است چه اینکه مقصود از قبح ظلم، استحقاقِ ذم بر آن است.

۵. روشن است که استحقاقِ مدح و ذم نسبت به عدل و ظلم، جنس و فصل نخواهند بود. بنابراین، آن استحقاق، ذاتی - به مصطلح باب کلیات - برای عدل و ظلم نخواهد بود.

۶. مراد از ذاتی بودن حسن عدل و قبح ظلم، مصطلحِ باب برهان نیز نمی‌باشد.

۷. ذاتی در باب برهان، عبارت از آن معنایی است که وضعِ خودِ شیء معروض و لحاظِ آن - بدون انضمام امری خارجی و بدون لحاظی امری خارج از آن شیء - کافی در صحّتِ انتزاعِ آن معنا باشد.

۸. ذاتی در باب برهان، می‌تواند ذاتی در باب کلیات نباشد.

۹. به طور مثال، " امکان " عبارت از " سلب ضرورت وجود و ضرورت عدم " است. این معنا ذاتی برای ماهیت انسان در باب برهان است و حال آنکه ذاتی (جنس و فصل) برای آن نیست و الا انسان یا واجب الوجود و یا ممتنع الوجود می‌بود. در انتزاعِ آن، وضع و لحاظ خودِ ماهیت انسان کافی است.