زهد/صفات مؤمن /جنود عقل و جهل

موضوع: جنود عقل و جهل /صفات مؤمن /زهد

زهد، محبت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و معیار سنجش وابستگی انسان به دنیا:

مقدمه: معنای زهد در نگاه اخلاقی

در مباحث گذشته از توصیه بزرگان و ائمه (علیهم‌السلام) درباره زهد صحبت شد. معنای زهد این نیست که انسان از دنیا استفاده نکند، بلکه منظور این است که ما اسیر دنیا نباشیم و وابستگی شدید به دنیا پیدا نکنیم. نه اینکه از دنیا استفاده نکنیم؛ بلکه باید وابسته نباشیم تا دنیا ما را اسیر نکند، بلکه باید امیر باشیم نه اسیر؛ یعنی با قدرت در مقابل وظایف شرعی خود بایستیم.

ضرورت محاسبه نفس و شناخت جایگاه خود:

برای اینکه این معنا کاملاً روشن شود، لازم است مقداری بتوانیم خودمان را محاسبه و مراقبه کنیم و بدانیم حدّمان چیست. ما خودمان بهتر از دیگران می‌توانیم خودمان را بشناسیم. مردم درباره ما چه می‌گویند یک بحث است، اما اینکه ما خودمان تشخیص دهیم که واقعاً چکاره هستیم و چه مقدار ایمان، تقوا و زهد داریم و حرف‌هایی که می‌زنیم با واقعیت تطبیق می‌کند یا نه، بحث دیگری است.

محبت اهل‌بیت (علیهم‌السلام)؛ ملاک زهد:

روایت دارد که حبّ به اهل‌بیت (علیهم‌السلام) معیار است. ببینید علاقه‌تان به اهل‌بیت (علیهم‌السلام) چقدر است. وقتی اسم امام حسین (علیه‌السلام) و فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) می‌آید گریه می‌کنید؟ این حبّ به اهل‌بیت (علیهم‌السلام) میزان زهد شماست.

چطور تشخیص دهیم که زاهد هستیم یا نه؟ ببینید برای اهل‌بیت (علیهم‌السلام) حاضرید مال دنیا را بدهید یا خیر؟ خمس می‌دهید؟ زکات می‌دهید؟ برای کربلا رفتنتان خرج می‌کنید؟ برای مکه و مشهد خرج می‌کنید؟ برای زیارت‌ها، برای عبادت‌ها و برای اهل‌بیت (علیهم‌السلام) کوتاهی نمی‌کنید؟ این‌ها نشانه زهد است.

نشانه‌های زهد واقعی:

یک علامت زهد این است که ببینید وقتی بحث مال‌الله پیش می‌آید، چه می‌کنید:

اگر مال دنیا را دوست دارید و خانه خوب و ماشین خوب دارید، اشکالی نیست. اما وقتی اسم امام حسین (علیه‌السلام) می‌آید و می‌گویید: «من بانی می‌شوم»، و برای اهل‌بیت (علیهم‌السلام) خرج می‌کنید، این نشانه زهد است. خیر دنیا و آخرت در همین است.

اگر خیر دنیا و آخرت می‌خواهید، باید برای اهل‌بیت (علیهم‌السلام) فداکار باشید. هرچه دارید در راه اهل‌بیت (علیهم‌السلام) کمک کنید و کوتاهی نکنید؛ حتی شده قرض کنید و برای اهل‌بیت (علیهم‌السلام) مجلس بگیرید، و ﴿وَمَن یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللّهِ فَإِنَّها مِن تَقوَى القُلوبِ﴾[1] .

زهدِ ادعایی؛ خطر غفلت

برخی می‌گویند ما قربان اهل‌بیت (علیهم‌السلام)یم، اما یک ریال خرج نمی‌کنند، خمس نمی‌دهند، زکات نمی‌دهند، واجبات مالی‌شان را انجام نمی‌دهند، احسان نمی‌کنند، برای ائمه (علیهم‌السلام) کاری نمی‌کنند، بعد ادعا می‌کنند محبّ اهل‌بیت (علیهم‌السلام)‌اند! معلوم است که زهد در آنها نیست. اگر می‌خواهید خودتان را محاسبه کنید که آیا زهد دارید یا نه، ببینید محبتتان نسبت به اهل‌بیت (علیهم‌السلام) چقدر است؛ هم در واجبات و هم در مستحبات.

حدیث امتیاز محبان اهل‌بیت (علیهم‌السلام)

در خصال شیخ صدوق آمده است: «مَن رَزَقَه الله حُبَّ الأئمةِ مِن أهلِ بیتی فقد أصابَ خیرَ الدنیا و الآخرة فَلَا يَشُكَّنَّ أَحَدٌ أَنَّهُ فِي الْجَنَّةِ فَإِنَّ فِي حُبِّ أَهْلِ بَيْتِي عشرون [عِشْرِينَ‌] خَصْلَةً عَشْرٌ مِنْهَا فِي الدُّنْيَا وَ عَشْرٌ مِنْهَا فِي الْآخِرَةِ أَمَّا الَّتِي فِي الدُّنْيَا فَالزُّهْدُ وَ الْحِرْصُ عَلَى الْعَمَلِ وَ الْوَرَعُ فِي الدِّينِ وَ الرَّغْبَةُ فِي الْعِبَادَةِ وَ التَّوْبَةُ قَبْلَ الْمَوْتِ وَ النَّشَاطُ فِي قِيَامِ اللَّيْلِ وَ الْيَأْسُ مِمَّا فِي أَيْدِي النَّاسِ وَ الْحِفْظُ لِأَمْرِ اللَّهِ وَ نَهْيِهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ التَّاسِعَةُ بُغْضُ الدُّنْيَا وَ الْعَاشِرَةُ السَّخَاءُ وَ أَمَّا الَّتِي فِي الْآخِرَةِ فَلَا يُنْشَرُ لَهُ دِيوَانٌ وَ لَا يُنْصَبُ لَهُ مِيزَانٌ وَ يُعْطَى‌ كِتابَهُ بِيَمِينِهِ‌ وَ يُكْتَبُ لَهُ بَرَاءَةٌ مِنَ النَّارِ وَ يَبْيَضُّ وَجْهُهُ وَ يُكْسَى مِنْ حُلَلِ الْجَنَّةِ وَ يَشْفَعُ فِي مِائَةٍ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ وَ يَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيْهِ بِالرَّحْمَةِ وَ يُتَوَّجُ مِنْ تِيجَانِ الْجَنَّةِ وَ الْعَاشِرَةُ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ بِغَيْرِ حِسَابٍ فَطُوبَى لِمُحِبِّي أَهْلِ بَيْتِي»[2]

«مَن رَزَقَه الله حُبَّ الأئمةِ مِن أهلِ بیتی فقد أصابَ خیرَ الدنیا و الآخرة»؛ یعنی اگر خیر دنیا و آخرت می‌خواهید، به محبت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) تمسک کنید.

انحرافات اخیر و لزوم پاسخ‌گویی:

متأسفانه اخیراً برخی پیدا شده‌اند که نان امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) را خورده‌اند اما با ائمه (علیهم‌السلام) مخالفت می‌کنند. مطالبی می‌گویند که شأن ائمه (علیهم‌السلام) را پایین می‌آورد. این‌ها حرف‌هایی نیست که به‌سادگی کسی بگوید؛ یا مأموریتی دارند یا از جای دیگری تغذیه می‌شوند. در این موقعیت حساس که مردم برای فاطمیه سنگ تمام گذاشته‌اند، عده‌ای مخالفت می‌کنند. پیداست اغراض باطلی دارند و خداوند جزای آنان را بدهد.

لزوم راهکار برخورد با سخن‌پراکنان خلاف مبانی:

باید برای این افراد که برخلاف مبانی حرف می‌زنند راهکاری وجود داشته باشد. در حکومت اسلامی نمی‌شود فقط گفت «خدایا خودت درست کن». ابتدا باید علمی و منطقی به آنها پاسخ داده شود. اگر پس از آن باز هم اصرار کردند، باید با آنان برخورد شود.

مردم نیز باید اظهار تنفر خود را نشان دهند تا جامعه دچار سردرگمی نشود.

راه تشخیص زهد در خود:

اگر می‌خواهید امتحان کنید که زاهد هستید یا نه، ببینید هنگام پرداخت واجبات مالی دلتان می‌لرزد یا نه؟ در خمس احتیاط می‌کنید؟ زکات می‌دهید؟ بانی مجالس اهل‌بیت (علیهم‌السلام) می‌شوید؟ برای فاطمیه و عاشورا کمک می‌کنید؟

در روایت آمده: «مَن رَزَقَه الله حُبَّ الأئمةِ مِن أهلِ بیتی فقد أصابَ خیرَ الدنیا و الآخرة»

و در ادامه می‌فرماید: «فَلَا يَشُكَّنَّ أَحَدٌ أَنَّهُ فِي الْجَنَّةِ فَإِنَّ فِي حُبِّ أَهْلِ بَيْتِي عشرون [عِشْرِينَ‌] خَصْلَةً عَشْرٌ مِنْهَا فِي الدُّنْيَا وَ عَشْرٌ مِنْهَا فِي الْآخِرَةِ» در محبت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) بیست خصلت است: ده خصلت دنیوی و ده خصلت اخروی. «أَمَّا الَّتِي فِي الدُّنْيَا فَالزُّهْدُ» نخستین خصلت، زهد است.

قناعت و زهد در زندگی:

مقام معظم رهبری می‌فرمایند: قناعت کنید. قناعت یعنی اسراف نکردن، نه استفاده نکردن. زاهد واقعی کسی است که برای اهل‌بیت (علیهم‌السلام) فداکاری می‌کند.

بردن بچه‌ها به کربلا، مشهد، و زیارت‌ها، تربیت بزرگی در آنها ایجاد می‌کند که با نصیحت حاصل نمی‌شود. زیارت و ارتباط با ائمه (علیهم‌السلام) هدایت‌کننده است.

نمونه‌ای از رفتار اهل زهد واقعی:

برخی از رفقا هر ماه خمس حساب می‌کنند؛ می‌گویند شاید ماه بعد زنده نباشیم. طلبه درس‌خوانده‌ای که هر ماه خمس حساب می‌کند و حتی مقداری بیشتر می‌دهد، این ارزش دارد. این‌ها اهل محاسبه‌اند. مال دنیا دارند، استفاده هم می‌کنند، اما در جای صحیح خرج می‌کنند. این علامت زهد است.

جمع‌بندی:

اگر می‌خواهید ببینید محب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) هستید یا نه، خودتان را محاسبه کنید. محبت واقعی به اهل‌بیت (علیهم‌السلام) در عمل پیدا می‌شود، نه در ادعا.