زهد/صفات مؤمن /جنود عقل و جهل

موضوع: جنود عقل و جهل /صفات مؤمن /زهد

سه خصلت محبوب‌تر نزد خداوند و نقش زهد، عبادت با عشق، و محبت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) در مسیر تکامل انسان:

زهد واقعی؛ آزادگی از وابستگی، نه ترک دنیا

در معارف اخلاقی آمده است که خداوند خصلت‌های بسیاری را دوست دارد، اما سه خصلت محبوب‌تر و برتر از دیگران هستند. نخستینِ آن‌ها «زهد در دنیا» است.

زهد به معنای ترک دنیا یا بهره‌نبردن از نعمت‌ها نیست؛ زیرا قرآن می‌فرماید: ﴿خَلَقَ لَکُمْ ما فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً﴾[1] نعمت‌های دنیا برای استفاده و لذت بردن مؤمن است، نه ترک کردن. اما شرط اساسی آن است که وابسته نشویم: وابسته نشدن به خانه، ماشین، مقام، همسر یا مال تا جایی که انسان دین خود را به پای آن فدا کند. مشکل آنجاست که گاهی برای رسیدن به دنیا، انسان مرتکب دروغ، تهمت یا خلاف می‌شود؛ این همان وابستگی و سقوط است.

خطر تنزّل؛ دعای آیت‌الله بهجت:

آیت‌الله بهجت (رحمه‌الله) هشدار می‌دادند که انسان همیشه در معرض سقوط است، نه فقط تغییر دین. به همین دلیل ذکر معروف ایشان چنین است: «یا الله یا رحمان یا رحیم، یا مقلب القلوب ثبّت قلبی علی دینک»

وقتی پرسیدند: ما که دین‌داریم؛ چرا این را بخوانیم؟ فرمودند: انسان گاهی در مسیر نزول است؛ ایمان از درجه ۱۰ می‌شود ۹، ۸، ۷ … و متوجه نمی‌شود.

وابستگی به دنیا با افزایش سن معمولاً بیشتر می‌شود، در حالی که انسان در حال نزدیک شدن به مرگ است. ثروت‌های افراطی، آرزوهای بی‌پایان، جمع‌کردن خانه و زمین بدون حدّ، این‌ها نشانه سقوط‌اند.

عبادتِ عاشقانه؛ فرمان‌بری بدون اکراه:

امام سجاد (علیه‌السلام) در دعا می‌فرمایند: «أَمِتْنَا مُهْتَدِينَ غَيْرَ ضَالِّينَ، طَائِعِينَ غَيْرَ مُسْتَكْرِهِينَ، تَائِبِينَ غَيْرَ عَاصِينَ»[2] یعنی زمانی موت به ما برسد که هدایت‌شده باشیم، بندگانی که با عشق فرمان می‌برند، نه با اکراه. نمازی که با اخم و عجله خوانده می‌شود با نمازی که با شوق و حضور قلب خوانده می‌شود زمین تا آسمان فرق دارد.

نماز آیت‌الله مطهری و عبادت علامه طباطبایی نمونه عبادت عاشقانه است؛ عبادتی همراه با اشک، محبت، آرامش و حضور. وضوی عاشقانه دعاهای وضو، سوره قدر، ذکرهای چهره‌روشن‌کن، همه برای این است که انسان با حال عبادت را آغاز کند و نورانی شود.

انفاق عاشقانه؛ خمس، زکات و انفاق نیز باید با رضایت قلبی باشد؛ نه با اکراه. انفاقی که با شادی داده شود، جان انسان را آزاد می‌کند.

راه میانبرِ تقرب: حبّ اهل‌بیت (علیهم‌السلام):

در مسیر رسیدن به خدا، راه‌های سخت و آسان وجود دارد. راه آسان و میانبر چیست؟ محبت واقعی اهل‌بیت (علیهم‌السلام)؛ این محبت با اشک بر مصائب، شرکت در عزاداری‌ها، زیارت، خدمت، هزینه‌کردن و گذشت واقعی همراه است.

روایت معتبر می‌فرماید: «مَن رَزَقَهُ الله حُبَّ الأئمّة مِن أهلِ بیتی فقد أصابَ خَیرَ الدنیا و الآخرة فلا يَشُكّنّ أحدٌ أنّه في الجنّة، فإنّ في حُبّ أهل بيتي عشرين خصلة: عشر منها في الدنيا، وعشر منها في الآخرة، فأمّا التي في الدنيا: فالزهد والحرص على العلم .. إلى أن قال عليه السلام بعد تعدادها: فطُوبى لمحبّي أهل بيتي‌ »[3] محبت اهل‌بیت، خزانه دنیا و آخرت است. کسی که برای امام حسین (علیه‌السلام) گریه کند و برای اهل‌بیت خرج کند، شک نداشته باشد که جایگاهش بهشت است.

نشانه‌های محبت اهل‌بیت (علیهم‌السلام):

برای سنجیدن محبت واقعی، نشانه‌هایی وجود دارد. در دنیا ۱۰ نشانه است، از جمله:

وابسته نبودن به دنیا

خرج کردن برای اهل‌بیت (علیهم‌السلام)

تحمل زحمت، پیاده‌روی، زیارت، خدمت، نذر و انفاق

ترجیح دادن اهل‌بیت بر دنیا

اگر کسی ادعا کند ولی حاضر نباشد برای اهل‌بیت قدمی بردارد، محبتش ادعاست نه حقیقت.

نتیجه:

سه خصلت محبوب‌تر نزد خدا: زهد، عبادت عاشقانه، و محبت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) سه رکن مهم برای رشد روح انسان‌اند.

زندگی دنیایی خوب، لذت مشروع، خانواده‌دوستی، و آسایش، هیچ تعارضی با این مسیر ندارد؛ به شرط آنکه وابستگی دنیایی، بی‌حالی در عبادت، و بی‌تفاوتی نسبت به اهل‌بیت (علیهم‌السلام) در کار نباشد.

راه به سوی خدا سخت نیست؛ اگر مسیرش روشن باشد.