عفت/صفات مؤمن /جنود عقل و جهل

موضوع: جنود عقل و جهل /صفات مؤمن /عفت

عفاف، زیور فقر و گوهر ایمان:

در بحث اخلاق، در جلسه گذشته این روایت را خواندیم که حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در نهج‌البلاغه، می‌فرمایند: «العفاف زینة الفقر و الشکر زینة الغنی.»[1] یعنی عفت، زینت و زیبایی فقر است؛ و شکر، زینت بی‌نیازی. انسان فقیر اگر عفیف باشد، بسیار ارزشمند است.

وضعیت عفت در جامعه امروز:

مسئله عفت متأسفانه در جامعه ما به یک معضل تبدیل شده است. با اینکه رادیو، تلویزیون و فضای مجازی در اختیار ماست و هر روز مردم، به‌ویژه جوانان و بانوان، مورد نصیحت و آموزش قرار می‌گیرند، اما تأثیرگذاری ما اندک است. ما هنوز نتوانسته‌ایم جامعه‌ای عفیف تربیت کنیم. البته بسیاری از مردم، چه زن و چه مرد، انسان‌هایی نجیب و عفیف‌اند، اما اینکه کل جامعه را بتوان عفیف بار آورد، هنوز محقق نشده است. ما نتوانسته‌ایم عفت را در جامعه پایه‌گذاری کنیم و آن را رشد دهیم.

هر روز خبر می‌رسد که بی‌حجابی بیشتر شده است، لباس‌ها کوتاه‌تر شده‌اند و بعضی حتی این مسئله را با شوخی‌هایی در فضای مجازی توجیه می‌کنند؛ مثلاً می‌گویند «پول نداریم لباس بخریم، ناچاریم لباس‌ها را کوتاه کنیم»! این شوخی‌ها در واقع نشانه یک درد عمیق فرهنگی است.

نقش خانواده در تربیت عفت:

بزرگان، علما، از جمله مرحوم امام خمینی و مرحوم آیت‌الله خویی، بر این مسئله تأکید دارند که هر خانواده‌ای وظیفه دارد به فرزندان خود برسد. متأسفانه در زمان ما رسم شده که پدر و مادرها بچه‌ها را رها می‌کنند. می‌گویند: «بگذار خودش هرطور می‌خواهد بار بیاید. اذیتش نکنید. ببینید خودش چی دوست دارد.» اما این روش درست نیست. باید با تشویق و محبت بچه را تربیت کرد.

یادم هست خدا رحمت کند مادر ما را، وقتی ما بچه چهار ساله بودیم، ما را تشویق می‌کرد که نماز بخوانیم. می‌گفت: «نماز بخوان، شکلات بهت می‌دهم، فلان چیز را بهت می‌دهم.» ما از همان چهار سالگی نمازخوان شدیم، با تشویق و محبت.

اما حالا بعضی می‌گویند: بچه پانزده ساله است، اذیتش نکن، خودش تصمیم می‌گیرد! در حالی‌که تربیت از همان کودکی باید آغاز شود.

محبت، تشویق و حضور در مسجد:

من نمی‌گویم بچه را بزنید یا سخت‌گیری کنید؛ بلکه باید با محبت، با تشویق، با عطوفت رفتار کرد. به او یاد بدهید: «کنار من بایست، نمازت را بخوان.» بچه‌ها را با خودتان مسجد ببرید، بگذارید کنار شما و مادرشان باشند. این تشویق و همراهی اثرگذار است.

وجوب تربیت فرزندان:

مرحوم امام و مرحوم محقق خویی هر دو تصریح دارند که تربیت فرزندان واجب است، شوخی ندارد. پدر و مادر موظف‌اند دختر و پسر خود را درست تربیت کنند. اگر تربیت درست انجام نشود، تقصیر پدر و مادر است.

خداوند می‌فرماید: ﴿قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْلِيكُمْ ناراً﴾[2] ؛ یعنی خود و خانواده‌تان را از آتش حفظ کنید.

مرحوم محقق خویی می‌فرماید: پیشگیری از گناه در خانواده واجب است و نسبت به دیگران نیز امام خمینی این وجوب را قبول دارند. در هر حال، نسبت به خانواده و اطرافیان، وظیفه‌ای سنگین بر دوش پدران و مادران است.

ضرورت شروع تربیت از کودکی:

البته درست است که جامعه و فضای مجازی گاهی بچه‌ها را فاسد می‌کند، اما شما باید تربیت درست را از همان ابتدا در خانه آغاز کنید. بچه چهار یا پنج ساله را می‌شود تربیت کرد، اما وقتی پانزده ساله شد، دیگر دیر است. از همان کودکی باید عشق به اباعبدالله، عشق به زیارت، عشق به نماز و روزه را در دل فرزندتان بکارید. با محبت، با تشویق، با مهربانی.

فضیلت عفت و پاداش آن:

حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «مَا الْمُجَاهِدُ الشَّهِيدُ فِي سَبِيلِ اللهِ بِأَعْظَمَ أَجْراً مِمَّنْ قَدَرَ فَعَفَّ»[3] پاداش کسی که قدرت دارد ولی خود را نگه می‌دارد، از پاداش مجاهد شهید در راه خدا بیشتر است.

ما ماه‌ها در جبهه‌ها بودیم، دوستان ما شهید شدند ولی ما شهید نشدیم. با این حال، حضرت می‌فرماید عفت از شهادت بالاتر است. زیرا انسان در زندگی روزمره دائماً در معرض گناه است. در خیابان، در محل کار، در فضای مجازی، همه جا زمینه گناه وجود دارد. امروز حتی برخی می‌گویند که فساد از جانب زنان شروع می‌شود، در حالی‌که در گذشته مردان به دنبال زنان می‌رفتند، اما امروز دختران و زنان به سمت مردان می‌آیند. در مغازه‌ها، در فضای مجازی، در ارتباطات روزمره، گاهی برای به‌دست آوردن یک منفعت دنیوی، عده‌ای عفت خود را کنار می‌گذارند.

بالاترین مقام برای انسان عفیف:

با این حال، حضرت علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: پاداش کسی که قدرت دارد ولی خود را کنترل می‌کند، از پاداش مجاهد در راه خدا بالاتر است.

و پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله نیز فرمودند: وقتی انسان پیروز شد، دشمنش را ببخشد. عفو و گذشت نیز یکی از جلوه‌های عفت است.

عفت گاهی در کنترل خشم است و گاهی در چشم‌پوشی از گناه.

عفت، برترین مروّت در دین:

از امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) پرسیدند: «ما المروّءة؟» فرمودند: «العفاف فی الدین، و حسن التقدیر فی المعیشة، و الصبر علی النائبة»[4]

مروّت (مردانگی و شرافت) در دین به سه چیز است: عفت در دین، میانه‌روی در زندگی، و صبر در برابر سختی‌ها.

آزمون واقعی ایمان:

انسان گاهی نماز شب می‌خواند، ذکر می‌گوید، استغفار می‌کند، اما وقتی با صحنه گناه مواجه می‌شود، خود را می‌بازد. نماز و ذکر و عبادت آسان است، اما حفظ عفت سخت‌تر است. شیطان بیشتر از آنکه بخواهد انسان را از نماز باز دارد، می‌خواهد با گناه، ثواب نماز را از بین ببرد. بنابراین مهم این است که انسان در لحظه خطر، خود را نگه دارد.

رابطه عفت و قناعت:

امام مجتبی (علیه‌السلام) فرمودند: «العفاف فی الدین و حسن التقدیر فی المعیشة»؛ یعنی عفت در دین، و میانه‌روی در زندگی. چرا که بسیاری از گناهان از نیاز و فقر ظاهری شروع می‌شود. اگر انسان اهل قناعت باشد، به گناه نمی‌افتد و می‌تواند عفت خود را حفظ کند؛ چه مرد باشد و چه زن.

محبوب‌ترین صفات نزد خدا:

در روایتی از امام سجاد علیه‌السلام آمده است: «ما من شیء أحبّ إلى الله بعد معرفته من عفّة بطنٍ و فرجٍ»[5] ؛ یعنی هیچ چیزی نزد خداوند بعد از معرفت او، محبوب‌تر از پاکدامنی در شکم و دامان نیست.

نتیجه‌گیری: عفت، دژ ایمان و ستون جامعه

بنابراین، عفت یکی از ارکان اساسی ایمان و اخلاق اسلامی است. اما متأسفانه امروز سیاست شرق و غرب بر این است که جوانان ما را از عفت و پاکی دور کنند. وقتی جوانان فاسد شدند، دینشان را می‌گیرند، مملکتشان را می‌گیرند، و همه چیزشان را از دست می‌دهند.