شرط چهارم و پنجم: بلوغ و عقل، مساله 6/شرائط القصاص /کتاب القصاص

موضوع: کتاب القصاص/شرائط القصاص /شرط چهارم و پنجم: بلوغ و عقل، مساله 6

مسألة ۶: في ثبوت القود على السكران الآثم في شرب المسكر إن خرج به عن العمد و الاختيار تردّد، و الأقرب الأحوط عدم القود، نعم لو شكّ في زوال العمد و الاختيار منه يلحق بالعامد، و كذا الحال في كلّ ما يسلب العمد و الاختيار، فلو فرض أنّ في البنج و شرب المرقد حصول ذلك يلحق بالسكران، و مع الشك يعمل معه معاملة العمد، و لو كان السكر و نحوه من غير إثم فلا شبهة في عدم القود، و لا قود على النائم و المغمىٰ عليه، و في الأعمىٰ تردّد.[1]

چند مطلب در این مسأله آمده است:

اول: آیا قصاص بر انسانی که از روی مستی آدم کشته ثابت است یا نه؟

علی السکران الآثم: فعل گناه انجام داده شرب مسکر کرده است معصيتا.

ان خرج به عن العمد و الاختیار: یعنی مستی او در حدی است که اختیار ندارد.

مرحوم‌ امام خمینی قدس سره اول فرموده فیه تردد است بعد فرموده اند اقرب و احوط عدم قصاص است.

محقق حلی در شرایع فرموده الاشبه ثبوت القصاص.

توجه شود که شخص معصیتا شرب خمر کرده بعد سکر به او دست داده حالا اگر سکران غیر آثم باشد مثل اینکه شراب را به او خورانده اند بعد مست شده و قتل انجام داده است آیا قصاص دارد یا نه؟

تبیین مساله اصولی مرتبط با مساله

اینجا باید مسأله به تفصیل بیان شود.

در مسأله اجتماع امر و نهی برخی قائل به امتناع شده اند که یا جانب امر مقدم می‌شود یا جانب نهی. اگر کسی وارد دار غصبی شد و نماز خواند جانب امر مقدم باشد نمازش درست است. آیا دخولش در دار غصبی حرام است يا نه؟ صاحب کفایه فرموده حرمت ندارد زیرا امر را مقدم داشته ایم و نمی‌شود هم واجب باشد هم حرام. آیا معاقب می‌شود یا نه؟ فرموده‌اند آیا با علم و عمد وارد دار غصبی شده یا او را آورده‌اند؟ اگر در آمدن هیچ قصد و اختیاری نداشته نه حرمت دارد نه عقاب زیرا معصیت نکرده است. اما اگر با پای خودش آمده ولي بعد گیر کرده آیا عقاب می‌شود؟ فرموده‌اند بله زیرا الامتنتع بالاختیار لا ینتفی الاختیار این فرد مقدمات را اختیاری انجام داده است اگر نمی آمد گرفتار نمی‌شد. گرچه چون نمی‌تواند بیرون برود نهی فعلی ندارد ولی عقاب دارد.

همچنین اگر با انتخاب و اختیار خودش به مجلس هرزگی رفت و به زور شراب در دهانش ریختند اینجا می‌داند هرزگی انجام می‌شود با اختیار خودش رفت اینجا مجازات دارد یا نه؟ آیا این سکر آثم است یا نه؟ اینجا هم الامتناع بالاختیار لا ینافی الاختيار. ممکن است نهی فعلی نداشته باشد ولی عقاب دارد. اما اگر بی‌خبر مجبورش کرده‌اند اینجا سکران غیر آثم است. اما اگر خبر داشته چنین مجلسی است و او را مجبور خواهند کرد اینجا سکران آثم است.

بنابراین تعبیر سکران آثم باید مورد توجه قرار بگیرد که اگر سکران غیر آثم بود بالاتفاق همه علماء قصاص ندارد.

پس محل بحث سکران آثم است.

نکته دوم: إن خرج به عن العمد و الاختيار: اگر سکر به او دست داده ولی در حدی نیست که هیچی نفهمد و اختیار نداشته باشد؛ اختیار دارد. اینجا قطعا قصاص دارد.

اما اگر به وسیله سکران اختیارش را از دست بدهد در حدی که مثل مجنون باشد این مساله مورد بحث است.

مرحوم امام فرموده فیه تردد الاقرب و الاحوط عدم قصاص است. محقق حلی هم فرموده فیه تردد الأشبه این است که قصاص دارد.