1404/02/20
بسم الله الرحمن الرحیم
مقدّمات حکمت «15»/فصل دوّم /مقصد پنجم: مطلق و مقیّد، مجمل و مبیّن
موضوع: مقصد پنجم: مطلق و مقیّد، مجمل و مبیّن/فصل دوّم /مقدّمات حکمت «15»
۳. اسباب مذکور در جهت حصول انصراف یکسان نبوده و مختلف می‌باشند و در مجموع از چهار حالت خارج نمی‌باشند:
الف) در بعضی از موارد، انصراف به حدّی است که ظهورساز بوده و باعث انس شدید ذهنی بین یک لفظ و معنای منصرف‌إلیه می‌شود؛ به گونه‌ای که احتمال اراده معنای موضوع‌له و مدلول تصوّری به اراده جدّی قابل اعتنا نمی‌باشد.
ب) در بعضی از موارد، انصراف به حدّی نیست که ظهورساز بوده و باعث انس شدید ذهنی بین لفظ و معنای منصرف‌إلیه شود ولی اجمال‌ساز بوده و احتمال اراده فرد منصرف‌إلیه را در کلام متکلّم با احتمال اراده معنای موضوع‌له و مدلول تصوّری، مساوی قرار داده و به تعبیری باعث انس ذهنی مساوی نسبت به هر یک از آنها می‌گردد.
ج) در بعضی از موارد، انصراف اگر چه ظهورساز نمی‌باشد ولی باعث می‌شود فرد منصرف‌إلیه یا منصرف‌عنه، فرد متیقّن مورد اراده متکلّم قرار داده شود.
د) در بعضی از موارد، انصراف نه ظهورساز است و نه اجمال ساز، به عبارتی باعث انس ذهنی بین لفظ و معنای منصرف‌إلیه نشده و فرد متیقّن مورد اراده متکلّم را احراز نمی‌کند، بلکه یک انصراف بدوی است که با دقّت و تأمّل از بین می‌رود.
انصراف در صورت چهارم، هیچ مانعیّتی نداشته و لفظ مطلق با وجود انصراف بدوی، ظهور در معنای اطلاق و شیوع و سریان دارد کما این که انصراف در صورت اول، قطعاً مانعیّت داشته و لفظ مطلق با وجود انصراف از نوع اول و حصول انس شدید ذهنی بین لفظ و معنای منصرف‌إلیه، یا از نوع سوم و احراز فرد یقینی مورد اراده متکلّم، ظهور در معنای اطلاق و شیوع و سریان ندارد و ظهور در معنای فرد یا حصّه خاصّ و منصرف‌إلیه پیدا می‌کند.
امّا انصراف در فرض دوم اگر چه مانعیّت داشته و با وجود چنین انصرافی، لفظ مطلق ظهور در معنای اطلاق و شیوع وسریان ندارد ولکن باعث ظهور در فرد منصرف‌إلیه نیز نشده و کلام مجمل می‌گردد، چون همان طور که بیان شد، انصراف در این فرض بر اثر انس ذهنی مساوی لفظ نسبت به معنای موضوع‌له و مدلول تصوّری با فرد منصرف‌إلیه می‌باشد، لذا تعیین اراده جدّی متکلّم نسبت به هر یک از آن معانی، نیازمند قرینه می‌باشد.
