بیان حیله سوم و چهارم/طرق فرار از ربای در قرض /ربا و بانکداری اسلامی

موضوع: ربا و بانکداری اسلامی/طرق فرار از ربای در قرض /بیان حیله سوم و چهارم

بسم الله الرحمن الرحیم

بیان حیله سوّم: خرید و فروش چک

یکی دیگر از طرق فرار از ربای در قرض و تأمين نقدينگی مورد نیاز این است که قرض دهنده، نقدینگی مورد نیاز را در قالب یک برگه چک به مبلغ بیشتر به قرض گیرنده به صورت نسیه بفروشد؛ مثلا چک به مبلغ یک میلیون تومان را به یک میلیون و دویست هزار تومان به صورت نسیه بفروشد. به عبارتی شخصی که نیاز به نقدینگی دارد، مبلغ چک را نقد می‌نماید و در قبال این لاشه چک و حقّی که صاحب چک دارد، مبلغ بیشتری را پرداخت می‌کند، لذا در این معامله قرض گیرنده به نقدینگی مورد نیاز خود می‌رسد و قرض دهنده به سود پول خود و ربای در قرض هم لازم نمی‌آید.

به تعبیر دیگر دسته چک از جمله مواردی است که به همه افراد جامعه تعلّق نمی‌گیرد بلکه به افرادی داده خواهد شد که برخوردار از ویژگی‌های لازم در جهت أخذ آن باشند به عنوان مثال شخص باید کارمند باشد یا این‌که کاسب خوش حساب باشد و اگر در گذشته دسته چک داشته نباید چک او برگشت خورده باشد. در زمان ما، وجود لاشه چک که برخوردار از ارزش بوده، یکی از واسطه‌هایی است که شخص می‌تواند از طریق خرید و فروش آن به نقدینگی لازم دست یابد[1] به همین جهت اگر کسی که دارای دسته چک است، نیازمند دو میلیون تومان باشد، می‌تواند مبلغ چک را به دو میلیون پانصد میلیون تومان به شخصی که دارای نقدینگی است، به صورت نسیه بفروشد.

البته همان‌طور که بیان شد مبلغ زیادت، در مقابل لاشه چک دریافت می‌شود که در این صورت هم صاحب چک که نیازمند پول بود و در صورت انجام ندادن این حیله به عنوان قرض‌گیرنده لحاظ می‌شد، به نقدینگی مدّ نظر رسیده است و هم شخص خریدار چک که در صورت انجام نشدن حیله مذکور به عنوان قرض‌دهنده لحاظ می‌گردید به سود خود رسیده است چون با مبلغ دو میلیون تومانی که لاشه چک را به صورت نسیه خریده است، دو میلیون و پانصد تومان به دست آورده که در حقیقت آن پانصد تومان سود او بوده است. بنابراین با استفاده از این حیله، قرضی محقّق نمی‌گردد تا سخن از ربای در قرض پیش بیاید بلکه خرید و فروش چک در قالب معامله به صورت نسیه محقّق می‌شود و روشن است که احکام تابع قوانین می‌باشند.[2]

فائدة

از جمله حیله‌هایی که برای فرار از ربا مورد استفاده قرار می‌گیرد حقّ‌العمل‌کاری می‌باشد به عنوان مثال شخصی از شما درخواست قرض می‌کند و شما در پاسخ می‌گویید: «من باید بروم و از شعبه بانک پول نقد بیاورم و در مقابل این رفتن، حقّ‌العمل دریافت می کنم» کما سیأتي توضیحه تفصیلا.

حقّ‌العمل‌کاری را می توان در مورد چک هم اجراء کرد مثلا به شخص صاحب چک که اکنون نیاز به نقدینگی دارد گفته شود: «من به شما پول می‌دهم امّا الآن پول همراه من نیست و باید بروم شعبه و پول نقد بگیرم به همین جهت چک را به همان مبلغ خودش از شما خریداری می‌کنم امّا برای این‌که بروم و از شعبه پول نقد بگیرم، حقّ العمل خواهم گرفت».

بیان حیله چهارم: دریافت کارمزد

یکی از طرق فرار از ربای در قرض که رايج است، دریافت سود و بهره تحت عنوان کارمزد می‌باشد که در گذشته مطرح گردید و بیان شد، اگر کارمزد حقیقی باشد جايز هست وگرنه جایز نمی‌باشد مثلا مؤسّسه قرض الحسنه‌ای از طرفی ساختمان اجاره‌ای دارد،کارمندان و کارکنان زیادی در آن مشغول هستند که طبیعتا برق و آب نیز استفاده می‌کنند و از طرفی دیگر باید این هزینه ها تأمین شود لذا می‌تواند برای تأمین این هزینه‌ها کارمزد دریافت کند که در این صورت کارمزد مذکور حقیقی خواهد بود.

تفاوت این حیله با حیله خرید و فروش چک در آن است که این مورد در قالب قرض محقّق می‌گردد نه بیع و در ضمن آن، زیادت به جهت کارایی که انجام می‌شود گرفته خواهد شد امّا حیله سوّم در قالب بیع صورت می‌گیرد؛

همچنین وجه تفاوت حیله مذکور با حیله حقّ‌العمل‌کاری در آن است که در حیله حقّ‌العمل‌کاری کارمزدی که به واسطه آن دریافت می‌شود، هم می‌تواند در قالب قرض محقّق شود و هم در قالب بیع امّا حیله چهارم تنها در فرض قرض می‌باشد.

فائدة

راهکار دریافت کارمزد چندان کارایی ندارد زیرا هدف که رسیدن به سود مدّ نظر است در آن به صورت تمام محقّق نمی‌شود. البته شخص می‌تواند از این طریق، اعتبار و عنوان کسب نماید و از این راه بهره مطلوب را دریافت کند؛ مانند این‌که با تأسیس صندوق قرض الحسنه در یک شهری، عنوان و اعتباری برای خود درست کند که به واسطه آن از بانک وام بگیرد.

0.0.1- و الحمدللّه ربّ العالمین